ترجمه تفسیر المیزان جلد 18

وقتى مشركين آيه‏
" إِنَّ مَثَلَ عِيسى‏ عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ" «1» را شنيدند، گفتند: پس دين ما راهنماتر از دين نصارى است، براى اينكه نصارى انسانى را مى‏پرستند، و ما ملائكه را- البته منظورشان از ملائكه ارباب بت‏ها بود- پس آلهه ما بهتر از اله نصارى است.

پس مثل زننده به عيسى بن مريم خداى سبحان است، و اينكه گفتند" أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ" به منظور برترى دادن بت‏ها بر عيسى است، نه عكس آن كه در وجه قبلى آمده بود.

اين وجه هم درست نيست، براى اينكه آيه شريفه" إِنَّ مَثَلَ عِيسى‏ عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ" در مدينه نازل شده، و آيات مورد بحث كه از جمله" و لما ضرب ابن مريم" آغاز مى‏شود در مكه نازل شده، و آيات سوره‏اى است مكى.

از اين هم كه بگذريم بنا بر اين وجه، اساس گفتار مشركين اين مى‏شود كه خواسته‏اند خود را بر نصارى برترى دهند، و بر اين اساس ديگر هيچ ارتباطى بين آيه" إِنْ هُوَ إِلَّا عَبْدٌ أَنْعَمْنا عَلَيْهِ ..." به ما قبلش تصور نمى‏شود.

بعضى «2» ديگر گفته‏اند:

وقتى مشركين شنيدند كه قرآن مى‏فرمايد" إِنَّ مَثَلَ عِيسى‏ عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ" داد و فريادشان بلند شد و گفتند: محمد چه منظورى از اين حرف مى‏تواند داشته باشد، غير از اينكه ما او را به الوهيت بشناسيم، و بپرستيم همانطور كه مسيحيان عيسى را مى‏پرستند، با اينكه آلهه خود ما بهتر از محمد است.

اشكال اين تفسير همان اشكالى است كه در دو وجه قبلى بيان داشته و گفتيم مشركين مكه آيه" إِنَّ مَثَلَ عِيسى‏ عِنْدَ اللَّهِ" را نشنيده بودند، چون اين آيه سالها بعد در مدينه نازل شد.

بعضى «3» ديگر در توجيه آيه گفته‏اند:

منظور مشركين از جمله" أَ آلِهَتُنا خَيْرٌ أَمْ هُوَ" جواب از اشكالى است كه متوجه اعتقاد ايشان شده كه مى‏گفتند:" ملائكه دختران خدايند" و نيز از اشكالى كه متوجه ملائكه‏پرستى آنان شده، و گويا خواسته‏اند بگويند: مساله ملائكه پرستى يك چيز نو ظهورى از ما نيست، براى اينكه نصارى مسيح را مى‏پرستند، و او را به خدا منسوب مى‏كنند، با اينكه موجودى است بشرى و زمينى، و ما ملائكه را مى‏پرستيم و به خدا منسوب مى‏كنيم كه از بشر زمينى برتر و بهتر است.

(1) به درستى مثل عيسى نزد خدا مثل آدم است، كه از خاكى خلقش كرد، و سپس فرمود بباش پس موجود شد.

سوره آل عمران، آيه 59.

(2 و 3) تفسير كشاف، ج 4، ص 260.