بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
جاى ديگر آيه مورد بحث است، كه آيت را در خود آسمانها و زمين دانسته، نه در خلقت آنها، و يك جا هم فرموده:" وَ مِنْ آياتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ" «1» و نظاير اين اختلاف تعبير بسيار است. و از همين اختلاف استفاده مىشود معناى اينكه" در چيزى آيت باشد" اين است كه خود آن چيز آيت باشد، هم چنان كه از اختلاف تعبير ديگرى كه در آيات بالا بود، و در يكى مىفرمود:" در آسمانها و زمين" و در ديگرى مىفرمود" در خلقت آسمانها و زمين" استفاده مىشود كه مراد از خلقت آسمانها و زمين خود آسمانها و زمين است، نه چيز ديگر.حال بايد ديد چرا آسمانها و زمين را ظرف آيت دانسته، با اينكه خودش آيت است؟در پاسخ مىگوييم: اين بدان عنايت است كه بفهماند جهات وجود آسمانها و زمين مختلف است، و هر جهت از جهات آنها خود آيتى است از آيات، و اگر خود آسمانها و زمين در نظر گرفته مىشد، چارهاى جز اين نبود كه همه آنها را يك آيت بگيريم، در حالى كه مىبينيم مثلا زمين را به تنهايى آيات شمرده و فرموده" وَ فِي الْأَرْضِ آياتٌ لِلْمُوقِنِينَ" «2» و اگر خود زمين در نظر گرفته مىشد بايد مىفرمود:" و الأرض آية للموقنين- زمين آيتى است براى اهل يقين" و آن وقت آن منظور فوت مىشد، و ديگر نمىفهمانيد كه در هستى زمين جهاتى است كه هر يك از آن جهات به تنهايى آيتى است مستقل.پس معناى اينكه فرمود:" إِنَّ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ..." اين است كه براى وجود آسمانها و زمين جهاتى است كه هر جهتش دلالت دارد بر اينكه آفريدگار و مدبرش تنها خداست، و شريكى براى او نيست، براى اينكه آسمانها و زمين با حاجت ذاتيش به پديد آورنده، و با عظمت خلقتش، و بىنظير بودن تركيبش، و اتصالى كه در وجود اجزاء بى شمار و هولانگيز آن به يكديگر است، و ارتباط و اندراجى كه نظامهاى جزئى و مخصوص به يك يك موجودات در تحت نظام عمومى و كلى حاكم بر كل عالم دارد، همه دلالت دارد بر اينكه خالقى يكتا دارد، و همان خالق يكتا مدبر آن است. آرى، اگر براى اين عالم پديد آورندهاى نمىبود، پديد نمىآمد، و اگر مدبرش يكتا نبود، نظامهاى جزئى آن با يكديگر متناقض مىشد و تدبير مختلف مىگشت.از آنچه گذشت روشن گرديد اينكه بعضى از مفسرين «3» گفتهاند: جمله" فى السماوات" در تقدير" فى خلق السماوات" است، صحيح نيست، و بدون هيچ حاجتى بيهوده خود را به زحمت انداخته.(1) و يكى از آيات او آفرينش آسمانها و زمين است. سوره روم، آيه 22.(2) در زمين آيتها هست براى اهل يقين. سوره ذاريات، آيه 20.(3) روح المعانى، ج 25، ص 138.
لطفا منتظر باشید ...
