ترجمه تفسیر المیزان جلد 18

چرا آن خدايان موهوم كه اينان به خدايى خود گرفتند، ياريشان نكردند با اينكه يك عمر به درگاه آن خدايان عبادت كردند تا ايشان را به خدا نزديك كنند. هم چنان كه خودشان مى‏گفتند:" ما نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِيُقَرِّبُونا إِلَى اللَّهِ زُلْفى‏" يعنى ما اين بت‏ها را نمى‏پرستيم، مگر به اين منظور كه ما را قدمى به خدا نزديك كنند.

" بَلْ ضَلُّوا عَنْهُمْ"- يعنى آلهه از نظر اهل قرى گم شد، و رابطه الوهيت و عبوديتى كه مى‏پنداشتند بريده شده. آرى مشركين اميد داشتند آلهه بپاداش يك عمر پرستش در هنگام شدائد و سختيها ايشان را يارى كنند، پس ضلالت آلهه از مشركين، كنايه است از اينكه پندار و اميدشان باطل مى‏شود.

" وَ ذلِكَ إِفْكُهُمْ وَ ما كانُوا يَفْتَرُونَ"

- كلمه" ذلك" مبتدا و كلمه" افكهم" خبر آن است. و اسم اشاره" ذلك" اشاره است به گم شدن آلهه‏شان، و مراد از" افك" اثر افك است، البته ممكن هم هست كلمه اثر را به عنوان مضاف در تقدير بگيريم. و كلمه" ما" مصدريه است، و معناى جمله اين است كه: اين ضلالت آلهه اثر افترايى است كه به خدا مى‏بستند.

و ممكن هم هست كلام را به صورتى معنا كرد كه نه احتياج به تقدير مضاف داشته باشد، و نه مجازى ارتكاب شود، به اين منظور كلمه" ذلك" را اشاره مى‏گيريم به هلاك كردن مشركين بعد از تصريف آيات، و ضلالت يافتن آلهه بعد از هلاكت آنان كه در اين صورت معنا چنين مى‏شود:" اين كه گفتيم عاقبت مشركين به جرم افتراء به كجا انجاميد، درست حقيقت همان پندارى است كه در باره آلهه خود داشتند كه آلهه شفاعتشان را مى‏كند، و به خدا نزديكشان مى‏سازد" و همانطور كه گفتيم زمينه كلام تهكم و طعنه زدن است.