مشيت خدا است و خداى تعالى در آن باره فرموده:" وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ يَشاءَ اللَّهُ" «1»و نيز فرموده:" وَ اللَّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ" «2» و نيز فرموده:" وَ اللَّهُ وَلِيُّ الْمُتَّقِينَ" «3».
وجوه مختلف ديگرى كه مفسرين در معناى جمله فوق گفتهاند
اين بود نظريه ما در تفسير آيه مورد بحث، و مفسرين وجوهى ديگر ذكر كردهاند كه بعضى از آنها از نظر شما مىگذرد:1-" تقديم" در اين آيه به معناى" تقدم" است، يعنى اگر كلمه" تقديم" در جاهاى ديگر متعدى و به معناى جلو انداختن چيزيست، در اينجا به معناى تقدم و جلو افتادن است، و معناى آيه اينست كه: از خدا و رسولش جلو نيفتيد، و قبل از امر و نهى خدا و رسول امر و نهى نكنيد، و قبل از دستور خدا و رسول هيچ كارى را فيصله ندهيد.و چه بسا گفته باشند كه" تقديم" در آيه به همان معناى معروف كلمه است، ليكن در اينجا با صرفنظر از متعلقاتش استعمال شده، مانند آيه" يُحْيِي وَ يُمِيتُ" «4»، كه معنايش متعدى است، ولى كارى ندارد به اينكه چه كسى را زنده و چه كسى را مىميراند، در نتيجه معنايش همان معناى تقدم مىشود، يعنى جلو قرار گرفتن چيزى از چيز ديگر. و چون لفظ آيه مطلق است تمامى انواع تقدم را مىگيرد: تقدم در سخن گفتن، تقدم در عمل، و حتى تقدم در راه رفتن، و تقدم در نشستن، و تقدم در عبادتهايى كه وقت معين دارد، مثل نماز ظهر خواندن در قبل از ظهر، و تقدمهاى ديگر «5».2- مراد از آيه شريفه اين است كه مؤمنين را نهى كند از سخن گفتن قبل از رسول خدا، يعنى وقتى رسول خدا (ص) در مجلس حاضر است و شخصى از آن جناب سؤالى مىكند، قبل از آنكه آن جناب پاسخ بگويد، شما در پاسخ گفتن جلو نيفتيد «6».3- معناى آيه اين است كه: ما دام كه خدا و رسول دستورى به شما ندادهاند، هيچ سخنى مگوييد، و هيچ عملى انجام ندهيد «7».4- معناى آيه اين است كه: سخن خود را مقدم بر سخن رسول خدا مكنيد، و عمل خود را مقدم بر عمل او نسازيد، و به احدى اجازه ندهيد جلوتر از او راه برود «8».(1) شما نمىخواهيد مگر بعد از آنكه خدا خواسته باشد. سوره انسان، آيه 30.(2) و خدا سرپرست مؤمنان است. سوره آل عمران، آيه 68.(3) خدا سرپرست متقيان است. سوره جاثيه، آيه 19.(4) زنده مىكند و مىميراند. سوره حديد، آيه 2.(5 و 6 و 7 و 8) مجمع البيان، ج 9، ص 130.