توضيح راجع به جمله:" أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ" - ترجمه تفسیر المیزان جلد 18

توضيح راجع به جمله:" أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ"

توضيح راجع به جمله:" أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ" و وجوهى كه در باره ظهور آن در اينكه بدون كفرهم عمل حبط مى‏شود گفته شده است‏ .

" أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ"

- يعنى" لئلا تحبط، أو كراهة ان تحبط اعمالكم": به صداى بلند سخن مگوييد تا اعمال شما حبط نشود. و اين جمله متعلق به هر دو نهى است، معنايش اين است كه: اگر گفتيم به روى آن جناب فرياد نزنيد و اينكه گفتيم به صداى بلند صحبت نكنيد، آن طور كه در بين خود صحبت مى‏كنيد براى اين است كه اعمالتان به اين وسيله و ندانسته باطل نشود، چون اين دو عمل باعث حبط و بطلان اعمال صالح است. و ما در جلد دوم اين كتاب بحثى پيرامون مساله حبط اعمال گذرانيديم.

بعضى از مفسرين «1» احتمال داده‏اند كه جمله" أن تحبط" تعليلى باشد براى عملى كه از آن نهى شده، يعنى فرياد زدن و بلند حرف زدن، و معنا اين باشد كه: اين عمل كه به منظور حبط انجام مى‏دهيد عملى است كه نهى شده، و فرق بين اينكه جمله مزبور تعليل نهى باشد، يا تعليل منهى عنه، اين است كه در اولى فعل منهى عنه تعليل شده و در دومى فعل تعليل شده مورد نهى قرار گرفته. و خواننده محترم مى‏داند كه دومى توجيهى تكلف‏آور است.

و ظاهر آيه شريفه اين است كه بلند كردن صداى خود از صداى رسول خدا، و بلند سخن گفتن در حضور آن جناب، دو عمل گناه و موجب حبط عمل است، پس استفاده مى‏شود كه غير از كفر گناهانى ديگر نيز هست كه باعث حبط مى‏شود.
عده‏اى آيه را چنين توجيه كرده‏اند كه: مراد از حبط، ثواب نداشتن خود عمل است، نه اينكه اين عمل مانند كفر، ثواب ساير اعمال را باطل مى‏كند. در مجمع البيان مى‏گويد:

اصحاب ما گفته‏اند: معناى حبط عمل در جمله" أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُكُمْ" اين است كه همين سخن گفتن مسلمانان با رسول خدا (ص) اگر با رعايت ادب و تعظيم آن جناب باشد مستحق ثواب مى‏باشند، و اگر همين سخن گفتن را طورى انجام دهند كه رعايت احترام آن جناب نشود مستحق عقاب مى‏شوند، و آن ثواب هم از دستشان مى‏رود، پس همين عملشان حبط شده، پس اين آيه هيچ ربطى به اهل عذاب ندارد.

دليل اين گفتار ما اين است كه در آيه مورد بحث احباط به خود عمل معلق شده، و بعضى از مفسرين «2» آن را مربوط كرده‏اند به ثوابى كه در برابر عمل مستحق مى‏شود، و اين خلاف ظاهر است.

(1) روح المعانى، ج 26، ص 135.

(2) مجمع البيان، ج 9، ص 130.