خداى سبحان در اين آيه اصل عمل به خير را كه اصلى است عقلايى امضاء كرده، چون اساس زندگى اجتماعى بشر به همين است كه وقتى خبرى را مى‏شنوند به آن عمل كنند، چيزى كه هست در خصوص خبر اشخاص فاسق دستور فرموده تحقيق كنيد، و اين در حقيقت نهى از عمل به خبر فاسق است، و حقيقت اين نهى اين است كه مى‏خواهد از بى اعتبارى و عدم حجيت خبر فاسق پرده بردارد، و اين هم خودش نوعى امضاء است، چون عقلا هم رفتارشان همين است كه خبر اشخاص بى‏بندوبار را حجت نمى‏دانند، و به خبر كسى عمل مى‏كنند كه به وى وثوق داشته باشند.

توضيحى راجع به نقش" خبر" در زندگى اجتماعى انسان و
...

توضيحى راجع به نقش" خبر" در زندگى اجتماعى انسان و اقسام خبر و لزوم تبين و تفحص در باره اخبار فاسق‏

توضيح اينكه: حيات آدمى حياتى است علمى، و انسان سلوك طريق زندگى‏اش را بر اين اساس بنا نهاده كه آنچه به چشم خود مى‏بيند، به همان عمل كند، حال چه خير باشد و نافع و چه شر باشد و مضر. و چون ما يحتاج زندگى‏اش و آنچه مربوط و متعلق به زندگى او است منحصر در ديدنيها و شنيدنيهاى خودش نيست بلكه بيشتر آنها از حيطه ديد و علم او غايب است، ناگزير مى‏شود كه بقيه حوائج خود را كه گفتيم از حيطه علم او غايب است از راه علم ديگران تكميل و تتميم كند، علمى كه ديگران با مشاهده و يا با گوش خود بدست آورده‏اند، و اين همان خبر است.

پس اعتماد به خبر به اين معنا است كه عملا ترتيب اثر به آن بدهيم و با مضمون آن تا حدى معامله علمى بكنيم كه گويا خود از راه مشاهده بدست آورده‏ايم، و اين همان طورى كه گفتيم لازمه زندگى اجتماعى انسان است، و احتياج ابتدايى او است، و بناى عقلا و مدار عملكرد آنان بر قبول خبر ديگران است.
حال اگر خبرى كه به ما مى‏دهند متواتر باشد يعنى از بسيارى آورندگان آن براى انسان يقين آور باشد و يا اگر به اين حد از كثرت نيست حد اقل همراه با قرينه‏هايى قطعى باشد كه انسان نسبت به صدق مضمون آن يقين پيدا كند، چنين خبرى حجت «1» و معتبر است.

(1) معناى اينكه مى‏گوييم حجت است، اين است كه اگر به آن خبر عمل كرديم و اتفاقا اشتباه بود، هيچ مرجعى نمى‏تواند ما را مؤاخذه كند كه چرا چنين كردى، مى‏گوييم چون همه چنين گفتند، و نمى‏تواند بگويد چرا به خبر همه عمل كردى چون مى‏گوييم يقين بدرستى گفته‏هايشان داشتيم. و نيز اگر ما به آن خبر عمل نكنيم و اتفاقا خبر صحيحى بود، هر مرجعى مى‏تواند ما را مؤاخذه كند كه چرا آن عمل را انجام ندادى و نمى‏توانيم بگوييم چون خودم به چشم نديدم و بگوش نشنيدم، زيرا مى‏گويد خبر قطعى داشتى، پس خبر متواتر و خبر توأم با قرائن قطعى خبرى است كه هم من مى‏توانم در برابر هر مرجعى به آن احتجاج كنم، و هم مراجع مربوطه مى‏توانند عليه من به آن خبر احتجاج كنند، اين است معناى حجت. مترجم.