" ذلِكَ حَشْرٌ عَلَيْنا يَسِيرٌ"

- يعنى آنچه گفتيم (كه از قبور شكافته شده به سرعت بيرون مى‏شوند) حشرى است كه انجامش براى ما آسان است.

" نَحْنُ أَعْلَمُ بِما يَقُولُونَ وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَنْ يَخافُ وَعِيدِ"

اين جمله در مقام تعليل جمله" فَاصْبِرْ عَلى‏ ما يَقُولُونَ" است، مى‏فرمايد در برابر آنچه مى‏گويند صبر كن، براى اينكه ما مى‏دانيم كه چه مى‏گويند، و تو كه نمى‏توانى مجبورشان سازى، پس تنها وظيفه‏ات اين است كه با قرآن تذكرشان دهى تا آنان كه از تهديد خداوندشان مى‏ترسند متذكر شوند. و كلمه" جبار" در اين آيه به معناى تسلطى است كه بتواند مردم را بر اجراى خواسته‏هاى خود مجبور سازد.

و معناى آيه اين است كه: تو بر آنچه مى‏گويند صبر كن، و به حمد پروردگارت تسبيح گوى، و منتظر بعث باش كه ما مى‏دانيم چه مى‏گويند، و به زودى سزايشان را در برابر و مطابق آنچه كرده‏اند كف دستشان مى‏گذاريم، و تو مسلط بر آنان نيستى كه بتوانى بر اجراى خواسته خود مجبورشان سازى، و در نتيجه آنچه را دعوتشان مى‏كنى انجام دهند- يعنى به خدا و روز جزا ايمان بياورند- و وقتى حال و وضع آنان چنين است پس تو وظيفه خودت را انجام ده، و كسانى را با قرآن تذكر بده كه از تهديد من مى‏هراسند.

بحث روايتى

چند روايت در ذيل آيه: وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ
...

چند روايت در ذيل آيه:" وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ" و مراد از" أَدْبارَ السُّجُودِ"

در الدر المنثور است كه طبرانى- در كتاب اوسط- و ابن عساكر از جرير بن عبد اللَّه از رسول خدا (ص) روايت كرده‏اند كه در معناى آيه شريفه" وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ" فرمود: قبل از طلوع شمس، نماز صبح، و قبل از غروب شمس، نماز عصر است «1».

و در مجمع البيان است كه از امام صادق (ع) روايت شده كه در پاسخ شخصى كه پرسيد منظور از آيه" وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ" چيست، فرمود: صبح كه شد ده مرتبه مى‏گويى" لا اله الا اللَّه وحده لا شريك له له الملك و له الحمد و هو على كل شى‏ء قدير" و همين ده مرتبه را در عصر هم مى‏گويى «2».

(1) الدر المنثور، ج 6، ص 110.

(2) مجمع البيان، ج 9، ص 156.