ترجمه تفسیر المیزان جلد 18

" وَ ما يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ قَرِيبٌ"

- از آنجا كه كلمه" ميزان" اشعارى به حساب و جزا و اشاره‏اى به روز قيامت داشت، از اين رهگذر به مساله انذار منتقل شد، و ايشان را به آينده‏اى كه در انتظارشان است، آينده‏اى كه يا هول‏انگيز و يا نويدبخش است هشدار مى‏دهد.
كلمه" يدرى" از مصدر" ادراء" گرفته شده كه به معناى اعلام است، و منظور از كلمه" ساعت"- به طورى كه گفته شده- آمدن ساعت است، و به همين جهت كلمه" قريب" كه خبر اين مبتداء است مذكر آمده، و گر نه اگر منظور خود ساعت بود نه آمدن آن، بايد مى‏فرمود:" الساعة قريبة" پس معناى جمله اين مى‏شود كه: اى رسول گرامى! تو چه مى‏دانى شايد آمدن قيامت نزديك باشد. خطاب در آيه به رسول خدا (ص) است، از اين باب كه آن جناب شنواى خطاب است، و گر نه منظور تمامى مردمند چون تمامى مردم شنوا هستند و انذار و تخويف آن شامل همه مى‏شود.

" يَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِها وَ الَّذِينَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْها ..."

مراد از استعجال كفار به آمدن قيامت، استعجال از باب مسخره است، نه استعجال واقعى، كه به راستى خواسته باشند قيامت زودتر بيايد، و اين نوع استهزاء به قيامت در قرآن كريم مكرر از كفار حكايت شده، از آن جمله اين است كه مى‏گفتند:" مَتى‏ هذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ" «1».

كلمه" مشفقون" جمع اسم فاعل از باب افعال است، و" اشفاق" به معناى نوعى ترس است. راغب مى‏گويد: اشفاق عنايتى است كه با خوف آميخته باشد، چون مشفق كسى را گويند كه مشفق عليه را دوست مى‏دارد، و مى‏ترسد بلايى به سر او آيد، اين حالت را كه مى‏ترسد محبوبش در معرض آسيبى واقع شود اشفاق گويند، و در قرآن فرموده:" وَ هُمْ مِنَ السَّاعَةِ مُشْفِقُونَ". و اين كلمه هر جا با حرف" من" متعدى شود، معناى ترس در آن روشن‏تر مى‏شود، و چون با حرف" فى" متعدى شود، معناى عنايت در آن روشن‏تر مى‏شود، و از هر دو نمونه‏اش در قرآن هست، اولى مانند آيه‏اى كه گذشت، و آيه" مُشْفِقُونَ مِنْها". و دومى مانند" إِنَّا كُنَّا قَبْلُ فِي أَهْلِنا مُشْفِقِينَ" «2».

(1) سوره يونس، آيه 48.

(2) مفردات راغب، ماده" شفق".