وجوه مختلف در معناى جمله:" يُؤْفَكُ عَنْهُ مَنْ أُفِكَ" - ترجمه تفسیر المیزان جلد 18

1- مى‏گفتند: اين كتاب سحر است، و آورنده‏اش ساحر.

2- مى‏گفتند: جن به او صدمه زده و ديوانه‏اش كرده.

3- مى‏گفتند: القاءهاى شيطانهاى جنى است و خود او مردى كاهن و رمال است.

4- اين كتاب شعر و آورنده‏اش شاعر است.

5- مى‏گفتند: دروغهايى است كه به خدا مى‏بندد.

6- مى‏گفتند: فردى از بشر او را درس مى‏دهد.

7- همه اينها كه مى‏گويد خرافات كهنه‏اى است كه از جايى پيدا كرده، و از روى آن نوشته است.

وجوه مختلف در معناى جمله:" يُؤْفَكُ عَنْهُ مَنْ أُفِكَ"

" يُؤْفَكُ عَنْهُ مَنْ أُفِكَ"- كلمه" افك" به معناى صرف و منحرف كردن است. و ضمير" عنه" به كتاب برمى‏گردد، اما از اين جهت كه مشتمل بر وعده به آمدن قيامت، و اثبات جزاء است. و معنايش اين است كه: منحرف مى‏شود از قرآن هر كس كه منحرف مى‏شود. و بعضى «1» ضمير" عنه" را به رسول خدا (ص) برگردانيده، گفته‏اند: معناى جمله اين است كه منحرف مى‏شود از ايمان به رسول خدا (ص) هر كس كه مى‏شود. ولى خواننده محترم توجه دارد كه معناى قبلى با سياق موافقتر است، هر چند كه برگشت هر دو به يك معنا است.

و از بعضى از مفسرين «2» حكايت شده كه گفته‏اند:

ضمير" عنه" به كلمه" ما توعدون" و يا به" دين" برمى‏گردد زيرا خداى تعالى اول سوگند خورد به" ذاريات" و آن چند چيز ديگر كه بعث و جزاء حق است، سپس سوگند خورد به آسمان كه كفار در باره وقوع بعث در قولى مختلف هستند، بعضى شك دارند و بعضى منكرند، آن گاه مى‏فرمايد" منحرف مى‏شوند از اقرار به امر قيامت و جزاء، اشخاصى كه به دست ديگران منحرف شده‏اند. و اين وجه هم قريب به همان وجه سابق است.

و از بعضى «3» ديگر حكايت شده كه گفته‏اند:

ضمير در" عنه" به قول مختلف بر مى‏گردد، و كلمه" عن" تعليل را مى‏رساند، هم چنان كه در آيه" وَ ما نَحْنُ بِتارِكِي آلِهَتِنا عَنْ قَوْلِكَ" «4» علت را افاده مى‏كند، و در نتيجه جمله مورد بحث صفتى مى‏شود براى قول، و معنايش اين است كه: شما در قولى مختلف هستيد، قولى انحرافى كه به سبب اشخاص‏
منحرف كننده، انحرافى شده است. و اين وجه خوبى است.

(1 و 2 و 3) روح المعانى، ج 27، ص 5 و 6.

(4) ما دست از خدايان خود برنمى‏داريم به علت اينكه تو مى‏گويى دست برداريد. سوره هود، آيه 53.