رواياتى در معناى" وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُكِ"
...

رواياتى در معناى" وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُكِ"،" قَلِيلًا مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ"،" وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ" و مراد از" سائل" و" محروم"

و در مجمع البيان در ذيل آيه" كانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ" مى‏گويد:
بعضى گفته‏اند معنايش اين است كه: كمترين شبى است كه بر آنان بگذرد، مگر آنكه مشغول نمازند- اين معنا از امام صادق (ع) نقل شده «1».
و در همان كتاب در ذيل كلام خداى تعالى كه مى‏فرمايد:" وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ"، مى‏گويد: امام صادق (ع) فرموده: منظور اين است كه در نماز وتر، كه آخرين نماز شب است، و در نزديكهاى صبح انجام مى‏شود، هفتاد بار استغفار مى‏كنند «2».

و در الدر المنثور است كه ابن مردويه از انس روايت كرده كه گفت: رسول خدا (ص) فرمود: براى شب‏زنده‏دارى و نماز شب، آخر شب را بيشتر از اول شب دوست دارم چون خداى تعالى فرموده:" وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ" «3». و در همان كتابست كه ابن مردويه از ابن عمر از رسول خدا (ص) روايت كرده كه در پاسخ كسى كه از معناى جمله" وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ" پرسيد، فرمود: يعنى نماز مى‏خوانند «4».

مؤلف: شايد تفسير استغفار به نماز از اين جهت است كه استغفار جزئى از نماز شب، يعنى نماز وتر است، هم چنان كه در آيه" وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً" «5» منظور از" قرآن فجر" همان نماز است.

و در تفسير قمى در ذيل آيه" وَ فِي أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ" فرموده:

سائل كسى است كه سؤال مى‏كند، و محروم كسى است كه از تلاشش جلوگيرى شده است «6».

و در تهذيب به سند خود از صفوان جمال از امام صادق (ع) روايت كرده كه در معناى همان آيه فرموده:

محروم، آن اهل حرفه‏اى است كه مزد روزانه‏اش كفاف خريد و فروشش را نمى‏دهد «7».

و نيز مى‏گويد: در روايتى ديگر آمده كه امام باقر و امام صادق (ع) فرمودند:

محروم مردى است كه در عقلش كمبودى نيست، و اهل حرفه هم هست، ولى تنگ روزى است «8».

(1 و 2) مجمع البيان، ج 9، ص 155.

(3 و 4) الدر المنثور، ج 6، ص 113.

(5) سوره اسرى، آيه 78.

(6) تفسير قمى، ج 2، ص 330.

(7 و 8) نور الثقلين، ج 5، ص 123، به نقل از تهذيب.