بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
و از بعضى از مفسرين نقل شده كه در تركيب جمله" وَ ما تُوعَدُونَ" گفتهاند: عطف به" رزقكم" نيست، بلكه مبتدايى است كه خبرش جمله" فَوَ رَبِّ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ" است، و واو در اول جمله مورد بحث اصلا عاطفه نيست، بلكه استينافيه است كه در آغاز جمله مىآورند، هر چند جمله مربوط به ما قبل نباشد، و در نتيجه معناى جمله مورد بحث اين مىشود: و آنچه شما وعده داده شدهايد، به پروردگار آسمان و زمين سوگند كه آن حق است. ليكن اين توجيه دور از فهم است." فَوَ رَبِّ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ ما أَنَّكُمْ تَنْطِقُونَ" كلمه" نطق" به معناى تكلم و سخن گفتن است. و ضمير در" انه" به مطالب قبل بر مىگردد كه مىفرمود" رزق شما و آنچه وعده داده شدهايد در آسمان است". و كلمه" حق" به معناى ثابت و نيز به معناى قضايى است كه خداى تعالى رانده، و آن را حتمى كرده باشد، نه اينكه امرى تبعى و يا اتفاقى باشد.و معناى آيه اين است كه: پس به پروردگار آسمان و زمين سوگند كه آنچه ما گفتيم كه رزقتان است و آنچه كه وعده داده شدهايد كه همان بهشت باشد- كه خود رزقى ديگر است- در آسمان است. و اين مطلبى است ثابت، و قضايى است حتمى، مثل حق بودن سخن گفتن خودتان، همان طور كه در سخن گفتن خود شكى نداريد، در اين گفته ما هم شك نداشته باشيد. و اما اينكه گفتيم بهشت هم رزقى است، دليلش قرآن كريم است كه در آيه شريفه" لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ" «1» بهشت را رزقى كريم خوانده.بعضى از مفسرين «2» احتمال دادهاند كه ضمير در" ايه" به جمله" ما توعدون" به تنهايى، و يا به كلمه" رزق" به تنهايى، و يا به رسول خدا (ص)، و يا به قرآن، و يا به" دين" در جمله" وَ إِنَّ الدِّينَ لَواقِعٌ"، و يا به كلمه" يوم" در جمله" أَيَّانَ يَوْمُ الدِّينِ"، و يا به همه آنهايى كه از اول سوره تا اينجا ذكر شده برمىگردد. و به نظر ما همانطور كه قبلا گفتيم بعيد نيست كه برگرداندن آن، به آنچه در جمله" وَ فِي السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ" ذكر شده از ساير وجوه موجهتر باشد، و معنايش اين است كه: آنچه وعده داده شدهايد حق است.(1) سوره انفال، آيه 74.(2) روح المعانى، ج 27، ص 10.
لطفا منتظر باشید ...
