همه به سوى نماز جمعه - نماز جمعه نسخه متنی

«إذا أذّن المؤذِّنُ يومَ الجُمعةِ حَرُمَ العَمَلُ». هنگامى كه مؤذن، روز جمعه أذان بگويد ـ و مردم را به سوى نماز جمعه فرابخواند ـ كار كردن حرام گردد.در سوره جمعه خطاب به مؤمنان آمده است:}يا أيها الذين آمنو إذا نودي للصلاة من يوم الجمعةِ فاسعوا إلى ذكرِ اللهِ وَذَرُوا البَيْعَ، ذلكم خيرٌ لكم إن كنتم تعلمونَ، فإذا قُضَيَت الصلاةُ فانتشروا في الأرضِ وابتغوا مِنْ فضلِ اللهِ واذكر كثيراً لعلّكم تُفْلحونَ{. اى كسانى كه ايمان آورده ايد، هنگامى كه براى نماز جمعه در روز جمعه ندا داده شد به سوى ياد خدا بشتابيد، و خريد و فروش را رها كنيد اين براى شما بهتر است اگر كه شما بدانيد، پس هنگامى كه نماز به پايان رسد روى زمين پراكنده و متفرق شده، از فضل خدا بهره گيريد شايد شما رستگار گرديد.تعبير و «ذروا البيع» دستور صريح خداوند است كه هنگام نماز جمعه، لازم است مردم كسب و كار خود را تعطيل نموده، در نماز جمعه شركت كنند. بسيارى از فقيهان معتقدند: پس از آن كه أذان گفته شد و مردم براى نماز جمعه دعوت شدند، خريد و فروش حرام است، و مرحوم علاّمه بر اين مطلب ادّعاى اجماع كرده اند.

همه به سوى نماز جمعه

توصيه روايات به مسلمانان اين است كه هنگامرفتن به نمازجماعت با آرامش و وقار راه رفته، عجله نكنند و ندوند.قال رسول الله(صلى الله عليه وآله): «إذا اُقيمتِ الصلاةُ، فلا تأتوها وأنتم تَسْعَوْنَ، وأْتوها وأنتم تمشُوْنَ وعليكُمُ السكينةُ، فما أدركتم فصلُّوا، وما فاتكم فأتِمُّوا». هنگامى كه نماز به پا شد، پس با عجله و شتاب به طرف آن نرويد، بلكه آرام و متين حركت كنيد پس اگر نماز ردرك كرديد، نماز مى خوانيد، و اگر مقدارى از نماز خوانده شد، پس آن را به پايان بريد و مقدار باقيمانده را خود به صورت فرادى مى خوانيد.ليكن در رابطه با نماز جمعه خداوند در قرآن كريم ازمردم خواسته است تا پس از شنيدن أذان نماز جمعه، بشتاب و به سرعت به طرف نماز جمعه حركت كنند تا در نتيجهاز آغاز خطبه ها، در محل برگزارى نماز جمعه حاضر و ازآن جا كه خطبه ها نيز جزئى از نماز است، تمامى آن را درك نمايند.}يا أيها الذينَ آمنو إذا نودي للصلاةِ مِنْ يومِ الجمعةِ فاسعوا إلى ذكرِ اللهِ{. اى كسانى كه ايمان آورده ايد، هنگامى كه براى نماز در روز جمعه ندا داده شد پس بشتابيد به سوى ياد خدا...امام باقر(عليه السلام) نيز در روايتى به اين نكته تصريح فرموده اند:«ثلاثةٌ لا يُسَلَّمون: الماشي إلى الجمعة، والماشي خلفَ جنازة، وفي بيتِ الحمّامِ». به سه كس سلام داده نشود: آن كه به سوى نماز جمعه رود، آن كه به دنبال جنازه در حركت است ، و در ميان حمام گرم ـ يعنى كسانى كه در اين سه حالت قرار دارند به آنان سلام نكنيد ـ . زيبايى بحث آن جا مشخص مى شود كه بدانيم در صدر اسلام مسلمانان وقتى با يكديگر ديدار مى كردند، ايستاده و مصافحه و يا معانقه مى كردند و يا محل سجده را درپيشانى يكديگر مى بوسيدند و طبيعى است كه اگر آن كسكه به سوى نماز جمعه در حركت است بخواهد هر از چند قدمى ايستاده با برادران ايمانى خود احوالپرسى كند وقت نمازگذشته و از فضيلت درك خطبه ها محروم مى ماند لذا توصيه شده به كسى كه به طرف نماز جمعه در حركت است در اين حالت سلام نكنيد.

امام مجتبى(عليه السلام) فرمود

«إذا لَقِيَ أحدُكُمْ أخاه فلْيُقَبِّلْ موضِعَ النُّورِ مِنْ جَبْهَتِهِ». هنگامى كه يكى از شما با برادر دينى خود برخورد كرده، ديدار نمايد، پس محل نور از پيشانى او را ببوسد ـ يعنى محل سجده را ـ .بنابراين، آن گاه كه مؤذن مردم را براى شركت در نماز جمعه فرا مى خواند، با عجله و به سرعت به سوى ميعادگاه هاى نماز جمعه بايد شتافت تا از بركات ارزشمند اين نماز عبادى سياسى بهره گرفت.

نماز جمعه بانوان

جابر جعفى گويد: از امام باقر(عليه السلام) شنيدم كه مى فرمود: بر زنان أذان و اقامه و نماز جمعه و جماعت واجب نيستامّا در روايتى ديگر على بن ابيطالب(عليه السلام) فرمود:«إذا شَهِدَتِ المَرأَةُ والعَبْدُ الجُمَعَةَ، أجزأتْ عنهما مِنْ صَلاةِ الظُّهرِ». اگر زن در نماز جمعه حضور يافت، نياز به خواندن نماز ظهر ندارد، و نماز جمعه به جاى نمازظهر او را كفايت مى كند.همچنين بانوان در زمان رسول خدا(صلى الله عليه وآله) در نماز جمعه آن حضرت شركت جسته، با ايشان نماز مى گزاردند:عن الحسن قال: «كُنّ نساءُ المهاجرين، يُصَلِّينَ الجُمُعَةَ مع رسولِ اللهِ(صلى الله عليه وآله) ثمّ يَحتَسِبْنَ بِها مِنَ الظُّهْرِ». زنان مهاجران با رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نماز جمعه مى خواندند و به جاى نماز ظهرِ آنان به حساب مى آمد.در حديثى ديگر با همين سند آمده است كه: زنان ـ نه فقط زنان مهاجران ـ با رسول خدا(صلى الله عليه وآله) ـ نماز جمعه مى خواندند و به آنان گفته مى شد «براى جلوگيرى از تحريك مردان» از بوى خوش استفاده نكنند.

روستائيان و نماز جمعه

عن محمد بن مسلم عن أحدهما(عليه السلام) قال: «سألته عن أناس في قرية هل يصلُّونَ الجمعةَ جماعةً؟ قال: «نعم ويصلّون أربعاً إذا لم يكن مَن يخطُبُ». محدبن مسلم از امام باقر يا امام صادق(عليهم السلام) مى پرسد: مردمى كه در روستا زندگى مى كنند آيا نماز جمعه را به جماعت بخوانند ؟ امام پاسخ فرمودند: آرى، و اگر كسى نباشد كه براى آنان خطبه بخواند چهار ركعت نماز ظهر بخوانند.همين ممضمون را فضل بن عبدالملك در روايتى ديگر از امام صادق(عليه السلام) نقل كرده است. ابن عمر نيز گفته است: «إنّ اَهلَ قُبا كانوا يُجَمِّعُونَ مع رسولِ اللهِ(صلى الله عليه وآله) يومَ الجمعةِ». اهالى دهكده قبا روزهاى جمعه با رسول خدا(صلى الله عليه وآله)نماز جمعه مى خواندند.

اُمّ عبدالله دَوْسيّه گفت

سَمِعْتُ رسولَ الله(صلى الله عليه وآله) يَقُول: «الجُمُعَةُ واجِبَةٌ على اَهْلِ كُلِّ قَرْيَة وإنْ لم يَكُونُوا اِلاّ ثلاثَةً، رابِعُهُمْ اِمامُهُمْ». از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) شنيدم كه مى فرمود: نماز جمعه بر اهالى هر روستا واجب است، اگر چه بيش از سه نفر نباشند و چهارمين آنان امام ايشان باشد.

امام صادق(عليه السلام) فرمود

«يجتمع القومُ يوم الجمعةِ إذا كانوا خمسةً فصاعداً، وإن كانُوا أقلّ من خمسة (لم يجتمعوا)». مردم در روز جمعه اگر پنج نفر و بيشتر بودند نماز جمعه بخوانند، و اگر از پنج نفر كمتر بودند، نماز جمعه نخوانند.لازم به تذكر است: در رابطه با عدد افرادى كه نماز جمعه با آنان منعقد مى شود اختلاف نظر وجود دارد; برخى حدّاقل را چهار نفر، و بسيارى حداقلّ افراد را پنج نفر ذكر كرده اند كه چون در اين نوشتار به دنبال بيان نظريه فقها نيستيم از ذكر اقوال خوددارى مى شود.

كارگران و نماز جمعه

قال رسول الله(صلى الله عليه وآله): «مَن اسْتَأجَرَ أجيراً فَلا يَحْبِسْهُ عَنِ الجُمْعَةِ فيأثِمَ، وإنْ لم يَحْبِسْهُ عَنِ الجُمْعةِ اشتركا في الأجْرِ». رسول خدا(صلى الله عليه وآله) فرمود: كسى كه كارگرى را براى انجام كارى به كار مى گيرد، پس نبايد او را از رفتن به نماز جمعه باز دارد كه اگر چنين كند گناه خواهد كرد. و اگر او را از رفتن به نماز جمعه باز نداشت، در ثواب نماز او شريك مى گردد.

زندانيان در نماز جمعه

امام صادق(عليه السلام) به نقل از پدر بزرگوارشان، فرموده اند:«إنّ علياً(عليه السلام) كانَ يُخرِجُ أهلَ السجونِ من الحبسِ في دَين أو تُهمة، إلى الجمعةِ فيشهدونَها، ويضمِنُهُمْ الأولياءُ حتّى يرُدُّونَهم». روش على بن ابى طالب(عليه السلام) اين بود: زندانيانى را كه به دليل قرض و يا تهمت، زندانى شده بودند، با ضمانت اولياء آنان مبنى بر اينكه آنها را پس از نماز جمعه باز گردانند، از زندان آزاد مى ساخت، و در نتيجه زندانيان در نماز جمعه شركت مى جستند.در حديثى ديگر با همين سند نقل شده: كه على(عليه السلام)فاسقان و بدكاران زندانى را براى شركت در نماز جمعه از زندان آزاد ساخته، ليكن دستور مى داد، كاملا مراقب آنان باشند.