وجوب نماز جمعه - نماز جمعه نسخه متنی

على(عليه السلام) فرمود

«لا يصحُّ الحكمُ ولا الحدودُ و لا الجمعةُ إلاّ بإمام». صحيح نيست قضاوت كردن، اجراى حدود و اقامه نماز جمعه، جز به وسيله امام.همچنين در حديثى ديگر آمده است

«إنّ الجمعةَ والحكومةَ لإمامِ المسلمينَ». اقامه نماز جمعه و قضاوت كردن از آنِ امام مسلمانان است. اين دو روايت نيز دليل روشنى بر منصبى بودن نماز جمعه است. امام سجاد(عليه السلام) در دعاى 48 صحيفه سجادّيه فرمود:«اللهُمَّ اِنَّ هذا الْمَقامَ لِخُلَفائِكَ واصْفيائِكَ ومَواضِعَ اُمَنائِك في الدرجةِ الرَّفيعَة الّتي اخْتَصَصْتَهُمْ بِها قَدِ ابتَزُّوهْا». بار خدايا همانا اين مقام ـ يعنى نماز جمعه و عيد قربان ـ از آن جانشينان و برگزيدگان تو است، و جايگاه أمناى بلند پايه تو است كه ويژه آنها نمودى، و ايشان را به آن اختصاص و برترى بخشيدى، كه به تحقيق غاصبان و ظالمان به حقوق پيشوايان دين ـ خلفاى بنى اميه ـ اين مقام را غصب كرده و به ظلم و ستم در اختيار گرفتند.سپس امام سجاد(عليه السلام) ادامه مى دهد: «حَتّى عادَ صِفْوَتُكَ وخُلَفاؤُكَ مَغْلُوبينَ مَقْهُورينَ مُبْتَزّينَ، يَرَوْنَ حُكْمَكَ مُبَدَّلاً و كِتابَكَ مَنْبُوذاً، وفَرائِضَكَ مُحَرَّفَةً عَنْ جِهاتِ اَشْراعِكَ و سُنَنَ نَبيِّكَ مَتْرُوكةً» تا جايى كه برگزيدگان و جانشينان تو مغلوب و مقهور شدند و حق آنها از دستشان رفت، مى نگرند كه حكم تو تبديل گشته، و كتاب تو را متروك ساخته، و واجبات تو را از اهداف و مقاصد حقيقى آن دور ساخته و تحريف نموده، و سنت هاى پيامبر تو را ترك و رها ساخته اند. على بن ابيطالب(عليه السلام) در تعبيرى هشدار دهنده فرمود: قال على(عليه السلام): «ثلاثةٌ إن أنتم خالفتم فيهِنّ أئمّتَكم هلكتُمْ: جُمعتكُمْ، وجهادُ عدوِّكم ومناسكُكُم». سه چيز است كه اگر با پيشواياتان در آنها به مخالفت برخيزيد خود را هلاك و نابود ساخته ايد: 1 ـ نماز جمعه 2 ـ جهاد با دشمنان 3 ـ و مناسك حج از مجموع رواياتى كه در اين بخش ذكر شد به خوبى توان فهميد كه نماز جمعه، با حكومت و رهبرى جامعه اسلامى ارتباطى مستقيم و تنگاتنگ دارد و علاوه بر ابعاد عبادى و تربيتى، نمازى است سياسى كه در آن حاكم اسلامى مستقيماً با مردم روبه رو شده، مسائل مبتلا به جامعه را با آنان در ميان مى گذارد.

وجوب نماز جمعه

زرارة بن أعين گويد: امام باقر(عليه السلام) فرمود: «إنما فَرضَ اللهُ عزوجلّ مِنَ الجُمعةِ إلى الجمعةِ خمساً وثلاثينَ صلاةً، فيها صلاةٌ واحدةٌ فرضَها اللهُ في جماعة وهي الجمعةُ...». همانا خداوند عزوجل از جمعه تا جمعه ديگر، سى و پنج نماز را واجب گردانيد كه يكى از آنها را خداوند واجب نموده تا به جماعت بخوانند و آن نماز جمعه است... قال رسول الله(صلى الله عليه وآله): «إنّ اللهَ كتب علكيم الجمعةَ فريضةً واجبةً إلى يومِ القيامةِ». همانا خداوند نماز جمعه را تا روز قيامت بر شما واجب و مقرّر فرمود. قال رسول الله(صلى الله عليه وآله): «الجمعةُ واجبةٌ على كلِّ مسلم في جماعة». نماز جمعه بر هر مسلمانى واجب است و بايد به جماعت خوانده شود. قطب راوندى نقل كرده كه روز جمعه پيامبر(صلى الله عليه وآله)خطبه خواند و فرمود: «توبوا إلى ربّكم قبل أن تموتوا، وبادروا بالأعمالِ الزاكيةِ قبلَ أن تشتَغِلُوا، وصِلُوا الّذي بينكم وبين ربّكم بكثرةِ ذِكْرِكُمْ إيّاه، والصّدقةِ في السِّر والعلانيةِ، واعلموا أنّ الله فرضَ عليكم الجُمعةَ إلى يومِ القيامةِ». پيش از آنكه بميريد، به سوى پروردگارتان توبه كنيد، و قبل از آنكه گرفتار شويد، پيشى بجوييد در انجام كارهاى شايسته، و ميان خود و پروردگارتان پيوند برقرار كنيد با زياد ياد نمودن خداوند ، و دادن صدقه پنهانى و آشكارا، و بدانيد همانا خداوند نماز جمعه را تا روز قيامت بر شما واجب گردانيد. همچنين رسول خدا(صلى الله عليه وآله) فرمود:«الجمعة عَلى مَن سَمِعَ النِّداءَ». نماز جمعه بر هر كس كه نداى اذان را بشنود واجب است.

وقت نماز جمعه

سماعه گويد: امام صادق(عليه السلام) فرمود:«وَقْتُ الظهرِ يومَ الجمعةِ حينَ تَزولُ الشمسُ». وقت نماز ظهر روز جمعه هنگام زوال خورشيد است.عبدالله بن سنان نيز از آن حضرت نقل كرده كه فرمود:«وقتُ صلاةِ الجمعةِ عندَ الزوالِ، ووقتُ العصرِ يومَ الجمعةِ وقتَ صلاةِ الظهرِ في غير يومِ الجُمُعَةِ، ويُستحبُّ التكبير بها». وقت نماز جمعه هنگام زوال خورشيد است، و وقت نماز عصر در روز جمعه، آن هنگامى است كه در روزهاى ديگر نماز ظهر مى خوانند، و مستحب است هر چه زودتر براى نماز جمعه در محل برگزارى نماز حاضر شوند.زراره گويد: از امام باقر(عليه السلام) شنيدم كه مى فرمود:«اِنّ من الاُمورِ اُموراً مضيَّقَةً واُموراً موسَّعَةً، وإنَّ الوقتَ وقتانِ; الصلاةُ مِمّا فيه السّعةُ، فربَّما عَجَّلَ رسولُ اللهِ(صلى الله عليه وآله) وربّما أخّرَ إلاّ صلاةَ الجمعةِ; فإنّ صلاةَ الجمعةِ من الأمرِ المُضَيَّقِ، إنّما لها وقتٌ واحدٌ حينَ تزولُ، ووقتُ العصرِ يومَ الجمعة وقتُ الظهرِ في سائر الأيّامِ». همانا بعضى از كارها، امورى محدود و مضيق اند و برخى وسيع. زمان ـ نمازها ـ نيز دوگونه است، نماز از كارهايى است كه درآن وسعت وقت قرار داده شده، پس چه بسا رسول خدا(صلى الله عليه وآله) ـ درخواندن نماز ـ شتاب نموده در اوّل وقت آن را اقامه مى فرمود و گاهى اوقات نيز آن را به تأخير مى انداخت، مگر نماز جمعه را، چرا كه نماز جمعه از واجبات و امورى است كه وقت محدود و معين دارد و آن وقت زوال خورشيد است، و وقت خواندن نمازعصر در روز جمعه، وقت نماز ظهر در ديگر روزهااست.يَعْلىَ بنُ حارِث گفت: از «أياس بن سَلَمَة بْنِ الأكْوَع» شنيدم كه گفت پدرم گفت:«كُنّا نُصَلّي مَعَ النّبيّ(صلى الله عليه وآله) الْجُمُعَة ثُمّ نَرْجِعُ، فَلا نَرى لِلحيطانِ فيئاً نَستَظِلُّ بِه». ما با پيامبر(صلى الله عليه وآله) نماز جمعه را خوانده، سپس برمى گشتيم، پس براى ديوارها سايه اى نمى ديديم تا از آن بهره گرفته، در سايه ديوار قرار گيريم.قال ابوعبدالله(عليه السلام): «اِذا زالتِ الشَّمسُ يومَ الجمعةِ فابدأ بالمكتوبة». امام صادق(عليه السلام) فرمود: هنگامى كه در روز جمعه زوال خورشيد فرا رسيد ـ يعنى از نصف النهار گذشت ـ نماز فريضه را آغاز كن. در روايتى ديگر امام باقر(عليه السلام) فرمود:«وقتُ الجُمُعَةِ اِذا زالتِ الشَّمسُ و بَعْدَهُ بساعَة». وقت نماز جمعه هنگامى است كه زوال خورشيد تحقق يابد و پس از آن تا يك ساعت.كه در روايت فوق آغاز و پايان آن مشخص شده است. مرحوم علاّمه درقواعد دررابطه باوقت نمازجمعه فرموده است:«أوّلُهُ زوالُ الشَّمسِ، وآخرُهُ إذا صارَ ظِلُّ كُلِّ شيء مِثْلَهُ فحينئذ يجبُ الظُّهرُ». ابتداى وقت نماز جمعه، هنگام زوال خورشيد و پايان آن هنگامى است كه سايه هر چيزى مانند خود آن باشد پس در اين هنگام ـ و از اين زمان به بعد ـ به جاى نماز جمعه ، نمازظهر واجب مى شود.سپس محقق كركى در شرح فرموده علاّمه مى نويسد:«كونُ أوّلِ وقتِ الجمعةِ هو زَوالُ الشمسِ، هو مذهب أكثرِ علمائِنا، بل أكثرُ العلماءِ... والنصّ والإجماعُ حجّة عليه». آغاز وقت نماز جمعه موقع زوال خورشيد بودن، مذهب بيشتر علماء ما بلكه علماء شيعه و سنى است.... و نصّ و اجماع نيز دليل بر آن است.سپس مى فرمايد

«وأمّا أنّ آخره (إذا صار ظِلُّ كلِّ شيء مثلَه) فهو قولُ الشيخِ وجمع من المتأخّرينَ...». و اما اين آخر وقت نماز جمعه هنگامى باشد كه سايه هر چيز مانند خود آن چيز باشد، قول شيخ است⁽¹⁰¹⁾ و گروهى از متأخرّان.حضرت امام خمينى(قدس سره) در تحرير الوسيله در رابطه با وقت نماز جمعه چنين فرموده اند: