تعلیم و تربیت در نهج البلاغه نسخه متنی

ايها الناس اذا علمتم فاعملوا بما علمتم لعلكم تهتدون ان العالم العامل بغيره كالجاهل الحائرالذى لايستفيق عن جهله بل قد رايت ان الحجة عليه اعظم والحسرة ادوم على هذا العالم المنسلخ من علمه منها على هذا الجاهل المتحير في جهله وكلاهما حائر بائر; (4)

اى مردم! به آنچه دانا شديد عمل نماييد، شايد كه به هدايت راه يابيد. عالمى كه بر خلاف علمش عمل كند، همانند جاهل سرگردانى است كه از نادانى به هوش نيايد، بلكه حجت بر او تمام ترو حسرت اين عالمى كه از علم خويش جدا شده، بيشتر است از حسرت جاهل سرگردان در جهالت،و هر دو سرگردان و خوابند.

حاصل كلام اين است كه عالم بى عمل از جاهل بدتر است.

از امام صادق عليه السلام رواياتى در اين زمينه رسيده است:

يغفر للجاهل سبعون ذنبا قبل ان يغفر للعالم ذنب واحد; (5)

هفتاد گناه جاهل بخشيده مى شود، پيش از آن كه يك گناه عالم آمرزيده گردد.

قال عيسى بن مريم عليه السلام: ويل للعلماء السوء كيف تلظى عليهم النار; (6)

واى بر علماى بد كه چگونه آتش دوزخ برآنان زبانه مى كشد.

اذا بلغت النفس هنا - واشار بيده الى حلقه - لم يكن للعالم توبة ثم قرء: انما التوبة على الله للذين يعملون السوء بجهالة; (7) و (8)

وقتى كه جان به اين جا رسد - با دست به گلويش اشاره نمود - براى عالم توبه اى نيست; سپس اين آيه را تلاوت نمود: پذيرش توبه بر خدا فقط براى كسانى است كه از روى نادانى بدى مى كنند.

از اميرمؤمنان على عليه السلام روايت شده كه فرمودند:

آفة العلم ترك العمل به; (9)

آفت علم، عمل نكردن به آن است.

فراگيرى براى به كارگيرى

ذكر فيها آل محمدعليهم السلام قال عليه السلام: عقلوا الدين عقل وعاية و رعاية لا عقل سماع ورواية فان رواة العلم كثير و رعاته قليل; (10)

در اين خطبه از آل محمدعليهم السلام سخن به ميان آمده: دين را درك كردند توام با فراگيرى و عمل، نه صرف شنيدن و نقل كردن، به درستى كه راويان علم فراوان و رعايت كنندگان و عمل كنندگان كمند.

امام عليه السلام در توصيف آل محمدعليهم السلام مى فرمايند:

آنها دين را با آگاهى كامل درك نموده و آن را با عمل توام كرده اند، چه بسيارندكسانى كه معارف دينى را شنيده اند و براى ديگران هم بازگو مى كنند، ولى خود درعمل بهره اى نبرده و دستورها و تعاليم دينى را به كار نبسته اند. به طور كلى مهم ترين ويژگى مربيان الهى، تبليغ عملى است.

قال عليه السلام: اعقلوا الخبر اذا سمعتموه عقل رعاية لا عقل رواية فان رواة العلم كثير و رعاته قليل; (11)

(خبرى را كه مى شنويد پيرامون آن تفكر كنيد، تفكر براى عمل نه براى بازگو كردن، به درستى كه راويان علم بسيارند و عمل كنندگان به آن كم.

امام صادق عليه السلام مى فرمايند:

العلماء همتهم الرعاية والسفهاء همتهم الرواية; (12)