تعلیم و تربیت در نهج البلاغه نسخه متنی

پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله فرمودند: كسى كه فرزندش را ببوسد، خداى تعالى براى او حسنه مى نويسد وكسى كه فرزند را شاد كند، روز قيامت او را شاد مى گرداند و كسى كه به فرزندش قرآن ياد دهد، برپدر و مادرش حله هايى از نور مى پوشانند كه چهره هاى بهشتيان از آن نورانى مى گردد.

در لزوم آموزش قرآن و احكام حلال و حرام به فرزند مى فرمايند:

الغلام يلعب سبع سنين ويتعلم الكتاب سبع سنين ويتعلم الحلال والحرام سبع سنين; (60)

كودك تا هفت سال بازى مى كند، پس از آن هفت سال به او نوشتن و پس از آن قرآن و احكام آموزش بدهيد.

در همين زمينه از پيغمبر اكرم صلى الله عليه وآله روايت شده كه فرمودند:

ويل لاطفال آخر الزمان من آبائهم. فقيل من آبائهم المشركين؟ فقال: لا من آبائهم المؤمنين لايعلمونهم شيئا من الفرائض واذا تعلموا اولادهم منعوهم ورضوا عنهم بعرض يسير من الدنيا فانامنهم برئ وهم مني براء; (61)

واى بر فرزندان آخر الزمان از دست پدرانشان. سؤال شد از پدران مشرك آنها؟ فرمودند: نه، ازپدران مؤمن آنها كه به آنها واجبات و حلال و حرام دين را نمى آموزند و از يادگيرى آنها جلوگيرى مى كنند و تنها به كاميابى هاى دنيوى آنها راضى اند; من از آنها بيزارم و آنها از من.

از حقوق فرزند بر پدر اين است كه پدر بايد به فرزندش نوشتن بياموزد:

قال رسول الله صلى الله عليه وآله: من حق الولد على والده ثلاثة: يحسن اسمه ويعلمه الكتابة ويزوجه اذابلغ; (62)

از حقوقى كه فرزند بر پدر دارد سه چيز است: 1. نام خوب برايش انتخاب كند; 2. نوشتن به اوياد دهد; 3. هنگامى كه به سن بلوغ رسيد برايش همسر بگيرد.

از جمله چيزهايى كه پدر بايد به فرزندش آموزش دهد، تيراندازى و شناست.

قال اميرالمؤمنين عليه السلام: قال رسول الله صلى الله عليه وآله: علموا اولادكم السباحة والرماية; (63)

پيغمبر اكرم صلى الله عليه وآله فرمودند: به فرزندانتان شنا و تيراندازى ياد دهيد.

1. در كتاب تاريخ فلسفه تربيتى، ج 1، ص 13، نوشته فردريك مابر، ترجمه على اصغر فياض، تعاريفى براى تربيت ذكر شده و استاد محمد تقى جعفرى رحمه الله در شرح نهج البلاغه، ج 17 آنها را مورد بررسى قرار داده كه به علت رعايت اختصار، از آوردن آنها در اين نوشتار صرف نظر نموديم.

2. در بخش اول كتاب در بحث فضيلت علم شرح مبسوطى در كلمه ربانى بيان شد.

3. نهج البلاغه، خطبه 1.

4. روم (30) آيه 30.

5. اصول كافى، ج 2، ص 12،باب فطرة الخلق على التوحيد.

6. در بحث فضيلت علم در اين باره سخن گفته ايم.

7. بقره (2) آيه 151.

8. آل عمران (3) آيه 164.

9. جمعه (62) آيه 2.

10. شعراء (26) آيه 18.

11. اسراء (17) آيه 24.

12. ديوان حافظ.

13. نهج البلاغه، حكمت 73.

14. در نهى از گفتار بدون علم، در بخش اول، فصل دوم در آداب تعليم و تعلم مفصلا سخن گفته شد.