. 5 تجديد حيات مادي دنيا به شكل ديگر
برخي ديگر خواسته اند مثل دسته اول معاد را يك امر مادي و طبيعي بدانند ولي بدون اينكه نيازي باشد كه بگويند عود ارواح به اجسام ، نه ، ارواحي به اجسامي عود نمي كند چون اساسا ارواحي وجود ندارند ، بلكه خود همين حيات مادي تدريجا به شكل ديگري تجديد مي شود ، كه اين فرضيه اي است كه بعد بايد روي آن صحبت كنيم . يكي از مسائلي كه به نظر من بايد روي آن بحث كرد ، مسأله روح است كه آيا قبول قيامت مستلزم قبول وجود روح است به عنوان يك موجودي كه قابليت اين را دارد كه بعد از فناي بدن باقي بماند يا مبتني بر اين نيست ؟ البته ما در اينجا از نظر عقلي نبايد بحث كنيم ، اول از نظر ديني و شرعي بايد بحث كنيم ، يعني بايد ببينيم آنچه كه در اسلام راجع به معاد آمده است ، از حالت احتضار گرفته تا عالم قبر و سؤال و جواب قبر و عالم برزخ و عالم قيامت ، آيا اينها يك چيزهايي است كه بر اساس اين اصل بوده است كه انسان داراي يك روحي است كه آن روح واقعا قبض مي شود ، مردن قبض روح است ، تحويل گرفتن روح است و انسان كه مي ميرد به معني اين است كه رابطه ميان روح و بدن بريده مي شود و روح در عالم خودش قرار مي گيرد و جسد در عالم خودش ، يا اينكه اين طور نيست ؟ بحث بعد ما كه پايه بحثهاي ديگر قرار مي گيرد ، همين بحث روح است . بعد هم وارد استدلالهاي قرآن براي وجود قيامت مي شويم كه عرض كرديم قرآن دو نوع استدلال دارد . - در خود قرآن كلمه معاد هست . البته اين را متشرعه از روي آيه مباركه كه مي فرمايد : " كما بدأكم تعودون " ( 1 ) گرفته اند . ضمنا آن دلايلي كه درباره معاد هست ،. 1 اعراف / 29 : [ همچنانكه شما را خلق كرده ، باز مي گرديد ] .