تحليل وقايع شورا - دانش نامه امیر المؤمنین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ جلد 3

تحليل وقايع شورا

جريان شكل‏گيرى خلافت پس از پيامبر خدا، بسى شگفت‏انگيز و
تنبّه‏آفرين است. جريان سقيفه روى مى‏دهد و از درون آن، خلافت ابو
بكر رقم مى‏خورد و چنان ادّعا مى‏شود كه اجماع امّت، بر آن است.

ابو بكر، عمر را بر جاى خود نصب مى‏كند و بدين سان، شيوه «تعيين
جانشين (استخلاف)» را بنياد مى‏نهد. اكنون عمر در واپسين روزهاى
زندگى و در بستر مرگ، در انديشه آينده جامعه اسلامى است.

گزارش‏هاى تاريخى به خوبى گواه‏اند كه عمر نيز به نوعى به
«استخلاف» مى‏انديشد، بدين ترتيب كه او از كسانى ياد مى‏كند كه اگر
مى‏بودند، خلافت را بدانها مى‏سپرد، از جمله: معاذ بن جبل، ¹ ابو عبيده جرّاح، ² و
سالم (آزاد شده حذيفه). ³
به هر حال، عمر به شورا مى‏انديشد؛ شورايى كه بتواند آرمان‏ها و
اهداف او را فراهم آورد. در اين ميان، على عليه السلام فراموش ناشدنى است.
اين حقيقت از ديدگان عمر نيز به دور نيست. از اين روى، هنگامى كه
فردى از انصار را براى مشورت درباره جانشين، به رايزنى مى‏خوانَد و
او از كسانى جز على عليه السلام نام مى‏برد، عمَر زبان

1 -  الطبقات
الكبرى: 3/590، تاريخ المدينة: 3/881، الإمامة و السياسة: 1/42 .

2 - 
تاريخ الطبرى: 4/227، الطبقات الكبرى: 3/412، تاريخ المدينة: 3/881، الفتوح: 2/325 .

3 -  تاريخ الطبرى: 4/227، الطبقات الكبرى: 3/343، تاريخ
المدينة: 3/881، الفتوح: 2/86 .