معيشت مردم، بهگونهاى مستقيم، بر بازار و چگونگى داد و ستد در آن، نظارت
مىكرد. آن بزرگوار، هر روز صبح به بازارهاى كوفه مىرفت و به تعبير راوى،
چونان «معلّم كودكان»، بازاريان را به تقوا و دورى از كمفروشى، دروغ، خيانت
و ظلم، سفارش مىكرد. متونى كه اين نظارت مستقيم را گزارش كردهاند، بسى
خواندنى و درسآموز است. امام، درميان مسلمانان فرياد برمىآورد كه در
معامله «غِش» نكنند، احتكار روا ندارند، انصاف را پيشه سازند و كالا را
بدانگونه كه هست، عرضه كنند، نيكنمايى نكنند، با مراجعه كنندگان، با خُلق
و خوى انسانى برخورد كنند، به هنگام خريد كالا، فروشنده را كمارزش
نسازند، و چون آهنگ فروش چيزى داشتند، كالاى خود را چنان و چنين، وا
ننمايند و....همه اين گفتارها و هشدارها و توصيههاى امام به بازاريان در رعايت انصاف،
عدالت و خلق و خوى انسانى و كرامت و رادمردى، شايان توجّهاند.
6. اخذ منصفانه ماليات
حكومت، در نگاه امام على عليه السلام ، براى مردم و در جهت احقاق حقوق مردماست. چنين است كه بخشى از نيازهاى مالى حكومت را بايد مردم بپردازند؛
همانها كه از وجود حكومت، بهره مىگيرند و در سايه آن، به توليد و تجارت
و... مىپردازند. وضعِ ماليات در تمام نظامها با چنين آهنگى شكل مىگيرد،
گو اينكه چگونگى فراگيرى و وصول آن در نظامهاى مختلف، متفاوت است.
در سياست علوى، ضمن تأكيد بر وضعِ ماليات و مسئوليت دولت در فراگيرى
گرفتن آن از مردم، نوعِ نگاه به ماليات و چرايى و چگونگى گرفتن آن از مردم،
شايان توجّه است. اعتماد به مردم، تأكيد بر عدم مشكلآفرينى براى مردم،
توجّه دادن مردم به جايگاه ماليات و اهميّت آن و... شايان توجه است.