مردم
قبيله خود نزد پيامبر صلي الله عليه و آله آمد و مسلمان شد. وى پس از پيامبر صلي الله عليه و آله از
اسلام برگشت. ابو بكر، سپاهى به جنگ با او فرستاد. اشعث اسير شد و
او را بسته به مدينه آوردند. ابو بكر او را بخشيد و خواهر خود را بدو
داد.

اشعث، پس از كشته شدن عثمان با على عليه السلام بيعت كرد؛ امّا با او
صادقانه برخورد نمى‏كرد. مواضع او در برابر امام عليه السلام بويژه در ارتباط با
ماجراى حكميّت و ايجاد اختلاف در سپاه امام عليه السلام نشان مى‏دهد كه او به
يكى از عوامل نفوذى معاويه تبديل شده بود و امام عليه السلام به‏دليل موقعيت
اجتماعى وى و قبيله‏اش كه نقش عمده‏اى در سپاه كوفه داشتند،
نمى‏توانست با او برخورد حذفى نمايد. ¹

5 . حكمت بهره‏گيرى نكردن امام از فرصت پس از توبه
خوارج

جنگ با تزوير عمرو عاص متوقّف شد؛ امّا چيزى نگذشت كه
قاريان كوفه متوجّه شدند كه فريب خورده‏اند و در ماجراى تحميل
حكميّت بر امام عليه السلام خطا كرده‏اند. از اين‏رو، نزد امام آمدند و گفتند: ما در
تحميل داورى خطا كرديم و توبه مى‏كنيم. تو هم در پذيرفتن پيشنهاد ما
خطا كردى و بايد توبه كنى.

نيز عهدنامه‏اى را كه بر پايه نيرنگ و خطا شكل گرفته است، فاقد
ارزش ديدند و پيشنهاد نقض آن و بازگشت به جنگ را با اصرار تمام
ارائه كردند؛ امّا اين بار، امام عليه السلام در برابر پيشنهادهاى آنان مقاومت كرد، و
اين مقاومت به جدا شدن قاريان از امام و در نهايت، به جنگ نهروان
انجاميد.

آخرين پرسش اساسى در جريان حكميّت اين است كه: چرا امام عليه السلام
پيشنهاد قاريان را نپذيرفت؟ آيا نمى‏دانست كه نپذيرفتن پيشنهاد آنان به
كجا مى‏انجامد؟ و سرانجام، حكمت بهره‏گيرى نكردن امام عليه السلام از اين
فرصت طلايى براى پايان دادن به فتنه قاسطين و پيشگيرى از فتنه
مارقين چيست؟

ر.ك: ص 301 (پژوهشى درباره
مارقين و ريشه‏هاى انحراف آنان) و ج 12، ص 61 (طبقه‏بندى كارگزاران امام على / اشعث
بن قيس).