ج ـ سلطه جاهلان ناسك - دانش نامه امیر المؤمنین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ جلد 6

بِعَهدِكَ، و لا تَختِلَنَّ عَدُوَّكَ؛ فَإِنَّهُ لا يَجتَرِئُ عَلَى اللّه‏ِ إلاّ جاهِلٌ
شَقِيٌّ، و قَد جَعَلَ اللّه‏ُ عَهدَهُ و ذِمَّتَهُ أمنا أفضاهُ بَينَ العِبادِ بِرَحمَتِهِ، و حَريما
يَسكُنونَ إلى مَنَعَتِهِ و يَستَفيضونَ إلى جِوارِهِ؛ فَلا إدغالَ و لا مُدالَسَةَ و لا
خِداعَ فيهِ. ¹
و اگر با دشمنت پيمانى نهادى و در ذمّه (بر گردن) خود، او را امان دادى، به
عهد خود وفا كن و آنچه بر ذمّه گرفته‏اى، ادا كن و خود را چون سپرى در برابر
پيمانت قرار بده؛ زيرا مردم بر هيچ چيز از واجب‏هاى خدا، به شدّتِ بزرگ
شمردن وفاى به عهد، متّفق نيستند، با همه خواسته‏هاى گوناگونى كه دارند و
رأى‏هايى مخالف همديگر كه دارند. و افزون بر مسلمانان، مشركان نيز وفاى به
عهد را در بين خود لازم مى‏شمارند؛ چون زيان ناگوار پيمان شكنى را
چشيده‏اند. پس در آنچه به عهده گرفته‏اى، خيانت مكن و پيمانى را كه بسته‏اى،
مشكن و دشمنى را كه در پيمان تو است، فريب مده؛ زيرا جز نادانِ بدبخت، بر
خدا دليرى نمى‏كند و خداوند، پيمان و ذمّه خود را امان قرار داده و از روى
رحمت به بندگان، آن را بر عهده همه نهاده است و چون حريمى استوار ساخته
تا در آن بيارامند و به آن، پناه ببرند. پس در پيمان، نه خيانت و نه فريب و نه
مكرى در كار است.

اگر امام على عليه السلام اين اصل اساسى اسلام را نقض كند، چه انتظارى از
ديگران مى‏توان داشت؟

ج ـ سلطه جاهلان ناسك

از ديدگاه امام على عليه السلام خطر سلطه جاهلان ناسك (عمل كننده به
احكام شرع) كم‏تر از خطر عالمان فاسق نيست. اعتراف به خطا و نقض
عهد در جريان حكميّت بدين معناست كه على عليه السلام سلطه جاهلان
ناسكِ مبتلا به بيمارى عُجب و دنياطلبى و تعمّق (تندروى دينى) را كه
به‏عنوان «قارى» شهرت پيدا كرده بودند،

نهج‏البلاغة: نامه 53.