العُجبُ. 1 شيطان ملعون به سپاهش گفت: اگر بتوانم سه چيز را در بنىآدم ايجاد كنم،
باكى ندارم كه چه كار خواهد كرد؛ چون هر كارى از او نامقبول خواهد گشت:
كردارش را فزونى دهد، گناهش را فراموش كند و مغرور گردد.در واقع، بيمارى عُجْب از يك سو مانع بهرهمند شدن انسان از بركات
شايسته اعمال نيكوست و از سوى ديگر، موجب انواع انحرافهاى
اخلاقى وعملى. چنين است كه بايد تأكيد كنيم كه ساير آثار تعمّق ـ كه
پس از اين بدانها اشاره خواهيم كرد، از همين رذيله سرچشمه
مىگيرند.
دو. تداوم جهالت
يكى ديگر از آثار تعمّق، تداوم جهالت است. تداوم جهالت، بهنوعى ريشه در عُجْب دارد. وقتى كسى در عمل افراط مىكند و بدون
خِردورزى از سر افراط مىكوشد و خود را يك سر و گردن از ديگران
برتر مىبيند، هرگز به بازنگرى انديشه و كار خود نمىپردازد و
بدينسان، در جهالت مىكوشد و بر آن پاى مىفشارد و همچنان در
كمند آن مىماند.چنين است كه حضرت هادى عليه السلام مىفرمايد:العُجبُ صارِفٌ عَن طَلَبِ العِلمِ، داعٍ إلَى التَّخَبُّطِ فِي الجَهلِ. 2غرور، بازدارنده از
جستجوى دانش و موجب فرو رفتن در نادانى است.در حقيقت، بيمارى عُجب، انسان را در جهل مركّب وا مىنهد. فردِ
متعمّق، بدان گونه كه آورديم، آنچه را انجام مىدهد، «برترين» مىداند.
ديگر چه جاى بازنگرى و تأمل در آن؟! قرآن كريم به گونهاى بس
عبرتآموز از اين گونه كسان سخن
1 - الخصال: 112/86، روضة الواعظين: 418، بحارالأنوار: 72/315/15.2 - نزهة الناظر:
140/16، بحارالأنوار: 72/199/27. نيز، ر. ك: الدرّة الباهرة: 42.