از ديرباز حكما بر اهميت حواس در شناخت حقيقت انگشت نهاده و آن ها را مجارى علم دانسته و گفته اند: «من فقد حسا، فقد علما». اين رويكرد و توجه به نقش حواس،آنان را به تامل بيشتر و دريافت هاى ژرف ترى واداشته است. ليكن از اين ميان اندك شمارى كوشيده اند، اين مساله را از منظر تجربه بكاوند و بكوشند آنچه را مى دانند، ببينند و آنچه را در ذهن مى پرورانند، در عالم حس بنمايند. علل اين كم مهرى، هر چه بوده، نتيجه آن كاستن از ارج تجربه و حقير پنداشتن نقش حس و اكتفا به تامل و تعمل عقلى بوده است. اما در كنار اين جريان غالب، فرزانگانى بوده اند كه فراتراز زمان خويش مى زيسته و چارچوب فكرى رايج را برآورنده نيازهاى خويش نمى ديده اند. اينان باهمه احترام به ميراث گذشتگان و بهره گيرى از آن، براى انديشه خود نيز ارزش قائل بوده و اين ميراث را نيازمند بازكاوى و نقد دانسته اند. بوعلى سينا از اين گونه كسان بود و دليل پايايى نام و آوازه اش و ماندگارى آثارش،تامل جدى در نقش حواس و رويكرد تجربى اش در اين زمينه بود. نوشته هاى مفصلش گواه اين ادعاست. در اين نوشته ها، به حقيقت، با نگاه كالبدشكافى دقيق و تن كارشناسى خبره، حواس آدمى رابررسى و نحوه كسب معرفت از اين مجارى را بازگو مى كند. آنچه در اين آثار ممتاز است، نه نتايج كه نحوه و شيوه بررسى و سلوك تجربى فيلسوف ماست و خواندن آن ها و تامل در آن ها، براى هرحقيقت پژوهشى، درس آموز است. گرچه تاكنون نوشته هاى مختلفى درباره بوعلى نوشته شده و جنبه هاى متنوع شخصيت و فكر او باز نمايانده شده است، همچنان كارهاى نشده در اين زمينه بسياراست كه نوشتار حاضر يكى از آن ها به شمار مى رود. جناب حجة الاسلام محمد تقي فعالى با تتبع در نوشته هاى متفرق اين فيلسوف و كنار هم گذاشتن و تجزيه و تحليل آن هاكوشيده است، جايگاه ادراك حسى از نظرگاه بوعلى را نشان دهد. گرچه مؤلف محترم كوشيده ست بانهايت دقت اين كار را به فرجام و كمال برساند، اما، به حقيقت، خواننده هوشيار كه آن روى سكه هر اثرى است، آن را با مطالعه انتقادى به كمال نزديك مى كند. سعى همه عزيزان كه درتدوين و نشر اين اثر سهيم بوده اند، مشكور باد. والله الموفق. مركز مطالعات و تحقيقات اسلامى «پژوهشگاه ».
لطفا منتظر باشید ...
