دوران امام باقر - آشنایی با متون حدیث و نهج البلاغه نسخه متنی

دوران امام باقر

اين دوران پايان ظلمت و تيرگى حكومت بنى اميه است. در مصادر حديثى، كتب و آثار بسيارى به امام باقر عليه السلام منسوب است. از قبيل، تفسير القرآن، نسخه احاديث، صحيفه احاديث، رسالته الى سعد الاسكاف و كتابى كه زراره روايت كرد و كتابى ديگر كه عبدالمومن بن القاسم آن را نقل كرده است.[ المعجم المفهرس لالفاظ احاديث بحارالانوار، ج 1، ص 38، تدوين السنه الشريفه، ص 156-154. ]

شاگردان حضرت كه داراى كتاب و نوشته در حديث بودند، بسيارند. كه مى توان از سلام بن ابى عمره الخراسانى، مسعده بن صدقه، مسمع بن عبدالملك، نصر بن مزاحم المنقرى، عمرو بن ابى المقدام، ظريف بن ناصح، محمد بن الحسن بن ابى ساره، معاذ بن مسلم الهراء الانصارى وهب بن عبدريه، كرد بن مسمع، سليمان بن داود منقرى، هيثم بن مسروق، عمرو بن خالد، حجاج بن دينار، جابر بن يزيد و اسحاق قمى، نام برد.[ سير حديث دارالسلام، 104-91 ، المعجم المفهرس لالفاظ احاديث بحارالانوار، ج 1، ص 38-9. ]

شاگردان و راويان امام باقر عليه السلام طبق گزارش شيخ طوسى در كتاب رجال، 465 نفر مى باشند.[ رجال الشيخ، ص 142-102. ]

دوران امام صادق

دانشگاه امام صادق عليه السلام بر كسى پوشيده نيست، شيعه و اهل سنت بر آن اتفاق نظر دارند. محققان شيعى و اهل سنت، آن حضرت را پيشوا و پيشگام در بسيارى از علوم و مذاهب اسلامى مى دانند. نقش آن حضرت در نشر و ترويج حديث، از گفتار و نوشتار و نيز تربيت شاگردانش پيداست.[ ر. ك. به: مجله رساله الاسلام، س 10، ش 4، ص 344، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص 18، تاريخ التشريع الاسلامى، ص 263، دليل القضاء الشرعى، ج 3، ص 60، المناقب، ج 4، ص 247. ]

شاگردان محضرش را چهار هزار گفته اند.
شيخ مفيد مى گويد:
ان اصحاب الحديث قد جمعوا الرواه عن الصادق عليه السلام من الثقات على اختلافهم فى الاراء و المقالات فكانوا اربعه الاف.[ الارشاد، ص 271. ]

و كتبى كه از احاديث آن حضرت مكتوب شده ى چهارصد كتاب مى باشد.
شهيد اول گفته است: ان اباعبدالله جعفر بن محمد الصادق عليه السلام كتب من اجوبه مسائله اربعماه مصنف لاربعماه مصنف و دون من رجاله المعروفين اربعه آلاف رجل من اهل العراق و الشام و الحجاز.[ ذكرى الشيعه، ص 6. ]

اين همه را بايد در پرتو نقش بارز آن حضرت دانست. امام صادق عليه السلام در تشويق به آموختن و نوشتن سخن بسيار دارد، كه به برخى از آنها در زمينه كتابت اشاره مى كنيم:
عن ابى عبدالله عليه السلام قال: القلب يتكل على الكتاب.[ الكافى، ج 1، ص 52. ]

و نيز فرموده است:
اكتب و بث علمك فى اخوانك فان مت فاورث كتبك بنيك فانه ياتى على الناس زمان هرج لا يانسون فيه الا بكتبهم.[ همان، ص 42، ح 11. ]

و نيز فرموده است:
احتفظوا بكتبكم فانكم سوف تحتاجون اليها.[ همان، ح 8. ]