كتب دعا و زيارت - آشنایی با متون حدیث و نهج البلاغه نسخه متنی

كتب دعا و زيارت

يكى از مشخصه هاى دوره دوم حديث شيعه، تنظيم و جمع آورى ادعيه و زيارات و اوراد و ازكار در مجموعه هاى اختصاصى است.

اين كار، گرچه از عصر غيبت آغاز شد و آثارى در اين زمينه پديد آمد چون،'كتاب الدعاء' از كلينى،'كامل الزيارات' از ابن قولويه، كتاب 'الدعا و المزار' تاليف شيخ صدوق،'كتاب المزار' از شيخ مفيد و 'مصباح المتهجد' از شيخ طوسى و 'روضه العابدين' تاليف كراجكى.[ الذريعه، ج 8، ص 174. ]

ليك برخى از اينها در دسترس نيست. تا اينكه سيد بن طاووس "م 664 ق" نهضتى علمى در احياء ادعيه و زيارات به پا كرد.
وى هنگام تاليف مهج الدعوات مى گويد:
هذا آخر ما وقع فى الخاطر... و لو اردنا اضعافه و كلما عرفناه كنا خرجنا عما قصدناه فان فى خزانه كتبنا فى هذه الاوقات اكثر من سبعين مجلدا فى الدعاء.[ همان، ج 8، ص 176. ]

ايشان اراده مى كند مصباح المتهجد شيخ طوسى را تكميل كند و در اين زمينه مى نگارد:
فعزمت ان اجعل ما اختاره- بالله جل جلاله- مما رويته او وقت عليه و ما ياذن جل جلاله فى اظهاره من اسراره و ما هدانى اليه كتابا مولف اسميه كتاب تتمات مصباح المتهجد و مهمات فى صلاح المتعبد.[ فلاح السائل، ص 7. ]

سپس از ده كتاب در تكميل كتاب مصباح المتهجد ياد مى كند.
به جز آن، سيد هفت كتاب ديگر نيز در همين زمينه تاليف كرده كه مجموع آثار
وى در زمينه دعا و زيارت هفده اثر مى باشد.

معرفى اجمالى اين هفده اثر چنين است:

1- الاقبال، اين كتاب در دوازده باب تنظيم شده بر حسب ماههاى سال و در هر باب، اعمال مربوط به ايام و ليالى آن بيان شده است. اين كتاب چندين بار به طبع رسيده، طبع حجرى از سوى دارالكتب الاسلاميه
در سه جلد با تحقيق جواد قيومى اصفهانى از سوى دفتر تبليغات اسلامى
در يك مجلد در سال 1417 ق- 1996 م از سوى موسسه الاعلمى در بيروت. گفتنى است سيد بن طاووس كتاب 'الاقبال' را دو مجلد به حساب آورده است.

2- مهج الدعوات و منهج العبادات، سيد بن طاووس در اين كتاب حزر، قنوت و ادعيه پيامبر و ائمه را به ترتيب ذكر كرده و پايان بخش كتاب را ادعيه متفرقه مى باشد.
اين كتاب چندين بار به طبع رسيده، نخست طبع حجرى و در سال 1416 ق از سوى دارالكتب الاسلاميه تهران و موسسه الاعلمى بيروت منتشر شده است.

3- جمال الاسبوع، اين اثر به بيان اعمال و آداب ايام هفته اختصاص دارد. پس از طبع حجرى آن، در سال 1371 ش با تحقيق آقاى جواد قيومى از سوى انتشارات آفاق به طبع رسيد. كتاب داراى 49 فصل است و در چاپهاى حجرى ترجمه فارسى عنوانها و احاديث، به قلم شيخ عباس قمى، درج شده است.

4- فلاح السائل، اين اثر از سوى دفتر انتشارات اسلامى به طبع رسيده و موضوع آن ادعيه و اعمال عبادى شب و روز است. كتاب داراى 43 فصل مى باشد.
تحقيقى از اين كتاب در حال انجام است كه از سوى انتشارات دفتر تبليغات اسلامى به طبع خواهد رسيد.[ مجله آينه پژوهش، ش 46، ص 54-53. ]

5- فتح الابواب بين ذوى الالباب و بين رب الارباب فى الاستخارات، اين كتاب با تحقيق حامد الخفاف از سوى موسسه آل البيت در سال 1409 منتشر شد.
روايات مربوط به استخاره، فضيلت آن، كيفيت و چگونگى استخاره در آن گرد آمده، همچنين نويسنده تعليق و توضيحاتى در مطالب مختلف ارائه داده است.

6- امان من اخطار الاسفار و الازمان، اين نوشته با تحقيق موسسه آل البيت در سال 1409 قمرى به طبع رسيد و داراى 13 باب و 95 فصل است و چنانچه از عنوان كتاب برمى آيد آداب و ادعيه مناسب سفر در آن فراهم آمده است.