سنن ابن ماجه - آشنایی با متون حدیث و نهج البلاغه نسخه متنی

سنن ابن ماجه

اين اثر نوشته محمد بن يزيد بن ماجه ى قزوينى "207 يا 209-273 ق" مى باشد. حاوى روايات فقهى است و تعداد احاديث آن 4341 حديث مى باشد. برخى از عالمان سنى، سنن ابن ماجه را جزء صحاح سته قلمداد نمى كنند و به جاى آن الموطا مالك، يا مسند دارمى را جاى مى دهند.
به هر حال رتبه آن را پس از كتب پنجگانه ديگر مى دانند.

بر اين كتاب شروحى نوشته شده چون،'مصباح الزجاجه على سنن ابن ماجه' نوشته ى جلال الدين سيوطى و 'كفايه الحاجه فى شرح ابن ماجه' اثر ابوالحسن بن عبدالهادى سندى.
به جز اينها، كتب ديگرى نيز پيرامون آن تحرير شده است.[ همان، ج 1، ص 313-310. ]

سنن ابى داود

سليمان بن اشعث سجستانى ازدى "275-202 ق" نويسنده سنن ابى داود است. تعداد احاديث آن 4800 و منحصر به روايات فقهى است. نويسنده جرح و
تعديل هايى نسبت به روايات دارد.[ بحوث فى تاريخ السنه المشرقه، ص 250. ]

وى احاديث كتابش را از ميان پانصد هزار روايت گزينش كرده است.[ همان، ص 250. ]
شروح متعددى دارد كه از آن جمله است 'معالم السنن' نوشته ى ابوسليمان محمد بن محمد الخطابى "م 388 ق"،'عون المعبود فى شرح سنن ابى داود' اثر محمد شمس الحق العظيم آبادى "م 1329 ق".
تلاشهاى علمى پيرامون آن، فراتر از 30 عنوان مى باشد.

سنن ترمذى

اين كتاب نوشته ابوعيسى محمد بن عيسى بن سوره "200 يا 209-279 ق" مى باشد. رقم احاديث آن را پنج هزار گفته اند. از ويژگيهاى اين كتاب آن است كه تكرار احاديث در آن كم است. حاوى نقدهاى مفيد پيرامون احاديث است چنانكه رواياتش منحصر به روايات فقهى مى باشد.[ دليل مولفات الحديث الشريف المطبوعه، ج 1، ص 304-298. ] شروح بسيار دارد كه مى توان از اينها نام برد:'تحفه الاحوذى بشرح جامع الترمذى' تاليف ابوالعلى محمد عبدالرحمن مباركفورى "م 1353 ق"، شرح ابن عربى مالكى "م 549" و....
آثار علمى پيرامون سنن ترمذى بيش از 34 عنوان است.[ همان، ج 1، ص 297-291. ]

سنن النسائى

اين كتاب نوشته ابوعبدالرحمن احمد بن شعيب "214 يا 215-303 ق" و حاوى روايات فقهى مى باشد و نظم و نسق آن بسان كسب فقهى است.
كتابى كه اينك در دسترس است، گزيده و مختصر كتاب نسائى است. برخى معتقدند اين تلخيص و تهذيب، توسط نويسنده انجام گرفته و گروهى ديگر بر اين باورند كه شاگردش ابن السنى "م 364 ق" پس از نسائى عهده دار اين امر شده است .[ بحوث فى تاريخ السنه المشرقه، ص 252، علم الحديث، ص 54-53. ] نسائى بيش از صحاح ديگر احاديث را تكرار نموده.[ علم الحديث ، ص 54. ]
اين كتاب شروح و حواشى بسيار دارد كه شرح سيوطى به نام زهرالربى و شرح السندى همراه متن كتاب به طبع رسيده است.

كتابها و فهارسى نيز درباره كتاب نسائى تاليف شده چون 'صحيح سنن السنائى'،' ضعيف سنن النسائى' و 'فهارس سنن النسائى' و....[ دليل مولفات الحديث الشريف المطبوعه، ج 1، ص 309-305 و ج 2، ص 585. ]
به جز صحاح سته، در اين دوره كتب حديثى ديگرى نيز نگارش شده كه به اختصار معرفى مى شوند:

1- مسند الحميدى، نوشته عبدالله بن الزبير الحميدى "م 219 ق".

اين اثر داراى ده جزء و 1300 حديث است روايت هاى صحابه را به تفكيك گردآورده و احاديث مرفوع و موقوف در آن بسيار است.

2- مسند احمد بن حنبل، نوشته احمد بن حنبل "م 341 ق".
اين كتاب داراى چهل هزار حديث است كه ده هزار آن مكرر مى باشد. اين مجموعه را از ميان هفت صد و پنجاه هزار حديث گزينش كرده.
در نقل روايات نظام طبقات را در ميان صحابه رعايت كرده و به ترتيب جلالت و بزرگى صحابه، احاديث آنها را طبقه بندى نموده است. مسند احمد مورد توجه عالمان بوده و پژوهشهاى گسترده اى پيرامونش به انجام رسانده اند.[ همان، ص 558-544. ]

3- سنن الدارمى، نوشته ى عبدالله بن عبدالرحمن "م 255 ق"، 2 ج.

4- سنن دار قطنى، نوشته ى على بن عمردار قطنى "م 385".

كتب ديگرى نيز در اين دوره تاليف شده كه چون حاوى اقوال صحابه و تابعين است كمتر در شماره كتب حديث قرار مى گيرد مانند: مصنف عبدالرزاق بن همام صنعانى " م 211 ق" و مصنف ابى بكر ابن ابى شيبه "م 235 ق".