دوره ى تدوين جوامع حديثى - آشنایی با متون حدیث و نهج البلاغه نسخه متنی

دوره ى تدوين جوامع حديثى

در اين مرحله كه از قرن پنجم آغاز مى شود كار تدوين جوامع حديثى، نگارش مستدركات و شرح نويسى بر كتب حديث، دنبال مى شود:

جوامع حديثى

جوامع حديثى بسيارند و هر يك با هدف و غرضى تاليف شده اند كه مهمترين آنها به ترتيب زمان عبارتند از:

1- السنن الكبرى، نوشته ابوبكر احمد بن حسين بيهقى "م 458 ق" اين كتاب در بردارنده 74 كتاب حديثى است.

بسيارى از محدثان اهل سنت چون، مولف، ابن عبدالحق دمشقى "م 744 ق" و شمس الدين ذهبى "م 748 ق" و عبدالوهاب شعرانى "م 974 ق" آن را تلخيص كرده اند. تلخيص مولف با عنوان السنن الصغير در 4 جلد به طبع رسيده است.

2- مصابيح السنه، نوشته حسين بن مسعد شافعى "م 516 ق". اين كتاب صحاح سته را به انضمام الموطا در خود جاى داده است. اسناد حديث به جهت اختصار محذوف است.

3- جامع المسانيد، نوشته ابن جوزى "م 597 ق" اين كتاب شامل تعدادى كتاب مى باشد و محب الدين طبرى "م 694 ق" آن را مرتب كرده است.

4- جامع الاصول لاحاديث الرسول، نوشته ابن اثير جزرى شافعى "606-544 ق" اين كتاب جامع صحاح سته است. نويسنده اسناد روايات را حذف نموده و فقط به آخرين راوى اكتفا كرده است. همچنين ابواب احاديث را به ترتيب الفبا تنظيم كرده است. در اين اثر به جاى سنن ابن ماجه، الموطا قرار دارد.

مولف لغات مشكل را شرح كرده و كتاب را در سه ركن، المبادى، المقاصد و الخواتيم مرتب كرده. در المبادى، مطالبى در زمينه علم الحديث نگاشته و الخواتيم هم مطالب متفرقه اى است در 14 فصل و المقاصد مباحث اصلى كتاب را تشكيل مى دهد.

اين كتاب در 12 جلد به طبع رسيده است.

5- المنتقى، تاليف ابن تيميه "م 652 ق". در اين كتاب فقط احاديث احكام گرد آمده.

6- جامع المسانيد نوشته ابن كثير "م 964 ق". در اين كتاب صحاح سته و مسانيد اربعه جمع آورى شده.

7- مجمع الزوائد، نوشته نورالدين هيثمى "م 807 ق". در اين كتاب كتب مشهور غير از صحاح سته جمع شده است.

8- جمع الجوامع، جلال الدين سيوطى "م 911 ق". اين كتاب از پنجاه كتاب حديثى ترتيب يافته است. سيوطى احاديث را به روش مسند حنبل يعنى به ترتيب روات تنظيم كرده است.

9- الجامع الصغير، جلال الدين سيوطى "م 944 ق". اين كتاب مختصر جمع الجوامع و داراى 1934 روايت مى باشد.

10- تيسير الوصول، نوشته ابن ربيع شيبانى "م 944 ق". اين كتاب مختصر جامع الاصول ابن اثير است. و در دو جلد در مصر به طبع رسيده است.

11- كنزالعمال، علاءالدين على المتقى الهندى "م 975 ق". اين كتاب كه در 16 جلد به طبع رسيده جمع الجوامع سيوطى را مبوب كرده است. همچنين روايات اضافه اى كه سيوطى در جامع صغير گردآورده در كنزالعمال موجود است.

12- التاج، نوشته منصور على ناصف،"م 1347 ق" اين كتاب حاوى پنج كتاب "صحيح بخارى، صحيح مسلم، سنن ابى داود، ترمذى و نسائى" مى باشد. روايات به ترتيب كتب فقهى منظم شده و براى فقها بسيار سودمند است. اسناد روايات حذف شده و تنها به آخرين راوى اكتفا كرده است.