شرح ها، ترجمه ها، معجم ها "كتابنامه نهج البلاغه" - آشنایی با متون حدیث و نهج البلاغه نسخه متنی

شرح ها، ترجمه ها، معجم ها "كتابنامه نهج البلاغه"

جاذبه و كشش نهج البلاغه سبب شده، پس از قرآن مجيد در ميان شيعيان بيشترين تلاشهاى علمى پيرامون نهج البلاغه باشد، شرح، ترجمه، معجم، مصادر و مستدرك در زمينه نهج البلاغه بسيار است.
آنچه در اين زمينه ها به طبع رسيده و در دسترس است در اين فصل معرفى مى شود. يادآور مى شود مصادر نهج البلاغه در فصل پيش معرفى شد.

شرح

بر نهج البلاغه شرح هاى بسيار تحرير شده و نام آن در كتب فهارس موجود است. علامه امينى در كتاب گرانقدر الغدير از 81 شرح نام برده است.[ الغدير، ج 4، ص 193-183. ] شيخ آغابزرگ تهرانى در الذريعه از 150 شرح ياد مى كند.[ الذريعه الى تصانيف الشيعه، ج 14، ص 161-113. ] و در كتاب از اسلام چه مى دانيم "نهج البلاغه" 105 شرح معرفى شده [ از اسلام چه مى دانيم، نهج البلاغه، ص 196-193. ]

به جز اين، محققان ديگرى هم به معرفى و شناساندن شروح نهج البلاغه همت ورزيده اند.[ رجوع شود به: مستدرك الوسائل، ج 3، ص 513، اعيان الشيعه، ج 41، ص 267، الشريف الرضى، ص 12، مكتب اسلام، سال 36، ش 11-3 و سال 37، ش 1. ]

پس از اين توضيح كوتاه به معرفى چند شرح موجود- بر حسب تاريخ تاليف- مى پردازيم:

1- معارج نهج البلاغه، تاليف ظهيرالدين بن على بن زيد بيهقى فريد خراسانى "566-499 ق" اين كتاب با تحقيق محمد تقى دانش پژوه از سوى كتابخانه آيه الله نجفى به سال 1409 ق به طبع رسيد. روش شارح چنين است كه رقم كلمات حضرت را معين كرده و سپس به شرح موارد لازم الشرح مى پردازد. تا كنون اين كتاب نخستين شرح به شمار مى رود.

2- منهاج البراعه فى شرح نهج البلاغه، تاليف قطب الدين سعيد بن هبه الله راوندى "م 573 ق". اين كتاب با تحقيق عبداللطيف كوه كمره اى در سال 1406 ق از سوى كتابخانه آيه الله نجفى در قم در سه مجلد به طبع رسيد. شارح نخست متن كلام حضرت على را نقل كرده و سپس واژه هاى مشكل و جملات را شرح مى كند.

3- حدائق الحقائق فى شرح نهج البلاغه، 2 ج، قطب الدين الكيدرى البيهقى "از عالمان قرن ششم"، تحقيق: شيخ عزيزالله العطاردى "موسسه نهج البلاغه، تهران، 1375".

4- شرح نهج البلاغه، تاليف عبدالحميد بن محمد بن محمد بن ابى الحديد معتزلى "م 656 ق"، اين شرح مشحون از مطالب تاريخى، نكات ادبى و قرآنى است. اين شرح را مولف در بيست جزء تقسيم نموده است. شرح ابن ابى الحديد داراى چاپهاى متعدد چهار جلدى، ده جلدى و بيست جلدى است. اين كتاب از سوى عالمان شيعى و اهل سنت مورد نقد قرار گرفته و كتب و رسائلى را در نقض مطالب آن نگاشته اند.[ مكتب اسلام، س 36، ش 5، ص 32-30. ]

وى با آنكه اهل انصاف است، اما گاه عناد به خرج داده است. مرحوم كاشف الغطاء در اين زمينه گفته است: