مقدمه - احقاق الحق نسخه متنی

مقدمه

پس از رسول خدا "ص" ، امام على "ع" پيش از همه به اصول دين و عقايد اسلامى پرداخته است. در حالى كه مخالفان او، به ويژه بنى اميه، بيش تر با منطق زور و زر و تزوير سخن مى گفتند، آن حضرت همواره با زبان دليل و برهان تكلم مى كرد. امام افزون بر تمسك به آيات قرآن و احاديث نبوى، مخالفانش را به مبانى و اصول مقبول خودشان فرامى خواند تا آنان را به تفاهم و توافق وادارد. اين معنا در خطبه ها، احتجاجات و مناظره هاى امام در اين باره ثبت و ضبط شده است و به روشنى ديده مى شود.

دانشوران و متكلمان شيعه نيز به پيروى از مقتداى خود، همين راه را در علم كلام و مناظره پيش گرفته اند و اصول و عقايد مذهبى خود را نخست از قرآن، سيرت و سنت معصومان استخراج و استنباط كرده اند، آن گاه براى توضيح و تبيين بيش تر، از عقل سود جسته اند، سپس در مقام محاجه و مناظره، طرف مقابل را به مبادى و مبانى مقبولِ خودش فراخوانده اند، و با اين همزبانى و 'جدال احسن'، بابِ گفت وگو را به روى دگرانديشان گشوده اند و آنان را از موضع مخاصمه و مجادله به مقام تفاهم و تعامل كشانده اند. اين اقدام سنجيده و كارآمد، به علم كلام غنا بخشيده و راه تداوم و تكامل آن را هموار ساخته است.

متكلمان شيعى به پيروى از آل رسول "ص" و با التزام به اعتدال و خردورزى، پيش تر زمينه را براى ظهور معتزله و ديگر مكاتب كلامى فراهم ساخته بودند. پس از آن نيز در نقد و بررسى عقايد اشاعره و معتزله كوشا بوده اند، و اينك كه آثار بسيارى در علم كلام از شيخ مفيد، شريف مرتضى علم الهدى و علامه حلى انتشار يافته، همگى حاصل همان كوشش ها است. از آن ميان، كتاب هايى كه علامه حلى در علم كلام تدوين كرده، بيش از همه توجه مخالفان و موافقان را به خود معطوف داشته است.

احقاق الحق كتابى است كه در تثبيت و تبيين انديشه هاى كلامى علامه حلى و در دفاع از كتاب نهج الحق - از آثار كلامى وى - نوشته شده است؛ به اين ترتيب كه يكى از علماى عامه پيش تر در رد نهج الحق، كتابى نوشته بود، و قاضى نوراللَّه شوشترى احقاق الحق را در پاسخ وى و در دفاع از نهج الحق نگاشت و آيت اللَّه مرعشى نجفى نيز با نوشتن ملحقات، به تحقيقات علامه و قاضى توسعه داد، و با اين كار، نهج الحق را با احقاق الحق و در كنار هم احيا كرد. در واقع، اينك احقاق الحق چهار كتاب است كه با بسط بيش تر در يك كتاب انتشار يافته است:

1. نهج الحق و كشف الصدق؛

2. ابطال نهج الباطل؛

3. احقاق الحق؛

4. ملحقات الاحقاق.

در اين جا براى شناخت صحيح احقاق الحق، مى سزد كه درباره هر چهار كتاب سخن گفته شود: