قصاص و انواع آن - احکام روابط زن و مرد نسخه متنی

قصاص و انواع آن

معناى قصاص

قصاص از ماده «قصّ» به معناى جستجو و پى گيرى از آثار چيزى است و هر امرى كه پشت سر هم آيد عرب آن را «قصّه» مى گويد و از آن جا كه «قصاص» قتلى است كه پشت سر قتلِ ديگرى قرار مى گيرد اين واژه در مورد آن به كار رفته است.(1)

قصاص بر دو نوع است: .1 قصاص نفس .2 قصاص عضو. كه مباحثى از هر كدام در زير بيان مى شود:

الف ) قصاص نفس

قتل نفس بر سه نوع است:

.1 قتل عمد: و آن بر دو قسم است: اوّل آن كه شخصى به قصد كشتنِ انسانى، كارى را نسبت به او انجام دهد كه منجر به مرگش شود، دوم: آن كه با توجّه، كارى را كه معمولاً كشنده است نسبت به انسانى انجام دهد، واو بميرد، هرچند قصد قتل او را هم نداشته باشد.

.2 قتل شبه عمد: و آن در صورتى است كه قصد كشتن را نداشته، ولى با توجّه كارى را كه معمولاً كشنده نيست نسبت به شخصى انجام دهد و بر حسب اتّفاق و تصادف منجر به مرگ وى شود؛ مثل اين كه كودك را به قصد ادب كردن بزند، و بر حسب تصادف، زدنِ او سبب مرگ وى شود.

.3 قتل خطايى: و آن در صورتى است كه نه قصدِ كشتنِ مقتول را داشته است و نخواسته كارى را نسبت به او انجام دهد؛ بلكه مثلاً به قصد شكار، تيرى رها كرده و يا سنگى را پرتاب نموده است و بر حسب تصادف به شخصى خورده و او را كشته است.(2)

مسأله: قصاصِ نفس فقط در قتل عمد است كه اولياى دم با اذن ولىّ امر با رعايت شرايط مى توانند قاتل را قصاص نمايند و يا وكيل بگيرند.(3)

مسأله: هرگاه مردِ مسلمانى عمداً زن مسلمانى را بكشد محكوم به قصاص است لكن بايد ولىّ زن قبل از قصاصِ قاتل، نصف ديه مرد را به او بپردازد.(4)

مسأله: هرگاه بالغ، نابالغى را به عمد بكشد بعضى از فقها مانند حضرت امام(ره) فرموده اند قصاص مى شود و بعضى از فقها مانند حضرت آيه الله خوئى(ره) فرموده اند قصاص نمى شود.(5)

مسأله: زن حامله كه محكوم به قصاص است نبايد قبل از وضعِ حمل قصاص شود، و پس از وضع حمل چنان چه قصاص موجب هلاكت طفل باشد بايد به تأخير افتد تا خطر مرگ از طفل برطرف گردد.(6)

مسأله: (قتل عمد موجب قصاص است؛ لكن) با رضايت ولىّ دم و قاتل به مقدارِ ديه كامله يا به كمتر يا زيادتر از آن تبديل مى شود.(7)

ب ) قصاص عضو

قطع عضوِ ديگرى و يا مجروح نمودنِ آن اگر عمدى باشد موجب قصاص است و كسى كه عضوش قطع شده و يا مجروح گرديده است با اذنِ ولىّ امر با شرايطش مى تواند قصاص كند.(8)

مسأله: در قصاص عضو، زن و مرد برابرند و مردِ مجرم به سبب نقص عضو يا جُرحى كه به زن وارد نمايد به قصاصِ عضوِ مانند آن محكوم مى گردد. مگراين كه ديه عضوى كه ناقص شده، ثلث يا بيش از ثلثِ ديه كامل باشد كه درآن صورت، زن هنگامى مى تواند قصاص كند كه نصفِ ديه آن عضو را به مرد بپردازد.(9)

1 - تفسير نمونه، ج 1، ص 604.

2 - تحريرالوسيله، ج 2، كتاب الديات، القول فى اقسام القتل؛ جامع المسائل حضرت آيه الله فاضل، ج 1، ص 534، سؤال 1905؛ مبانى تكمله منهاج الصالحين حضرت آيه الله خوئى؛ ج 2، كتاب القصاص، الفصل الاول، مسأله 1 و 5.

3 - تحريرالوسيله، ج 2، كتاب القصاص، القول فى الموجب و القول فى كيفيه الاًّستيفأ، مسأله 1 و 22؛ مبانى تكمله منهاج الصالحين حضرت آيه الله خوئى؛ ج 2، كتاب القصاص.

4 - تحريرالوسيله، ج 2، كتاب القصاص، القول فى الشرائط المعتبره فى القصاص ؛ مبانى تكمله حضرت آيه الله خوئى 1، ج 2، كتاب القصاص و مسأله 162.

5 - تحريرالوسيله، ج 2، كتاب القصاص، الشرط الخامس، مسأله 5 ؛ مبانى تكمله حضرت آيه الله خوئى 1، ج 2، كتاب القصاص، شروط القصاص، مسأله 80.

6 - تحرير الوسيله، ج 2، كتاب القصاص، القول فى كيفيه الاًّستيفأ، مسأله 23؛ مبانى تكمله حضرت آيه الله خوئى 1، ج 2، كتاب القصاص، مسأله 148.

7 - تحريرالوسيله، ج 2، كتاب القصاص، القول فى كيفيه الاًّستيفأ، مسأله 2؛ مبانى تكمله حضرت آيه الله خوئى 1، ج 2، كتاب القصاص، مسأله 130.

8 - تحريرالوسيله، ج 2، كتاب القصاص، القسم الثانى فى قصاص مادون النفس؛ مبانى تكمله حضرت آيه الله خوئى 1، ج 2، كتاب القصاص، مسأله 156 و 168.

9 - تحريرالوسيله، ج 2، كتاب القصاص، القسم الثانى فى قصاص مادون النفس، مسأله 3؛ كتاب الديات، القول فى مقادير الديات، ص 27؛ مبانى تكمله حضرت آيه الله خوئى 1، ج 2، كتاب القصاص، مسأله 162.