مدینه فاضله در متون اسلامی نسخه متنی

از اين رو و با توجه به اعم بودن لفظ تربيت نسبت به لفظ تعليم، وجوه مختلفى را در اين راستا مى توان برشمرد، از قبيل: تربيت عقل فلسفى، تربيت عقل حقوقى، تربيت عقل سياسى و تربيت عقل اقتصادى كه همگى در مسير شكل دادن عقل و فكر انسان قدم برمى دارد و انديشه صحيح نسبت به جهان و مبدأ آن، حقوق انسان ها، اداره و سياستگذارى جامعه و نحوه به كارگيرى منابع طبيعت و امور معيشتى، در مغز انسان مى پرورد و همچنين تربيت اخلاقى كه در دو شاخه فردى و اجتماعى، رفتار صحيح انسان را نسبت به خود و ديگران طرح و پرورش مى دهد؛ به زبان ديگر، تربيت عقلانى و تربيت اخلاقى، دو ركن اصلى تكوّن شخصيت آدمى، يعنى عقل و قلب او را در برمى گيرد و او را براى رسيدن به كمال انسانى خويش مى پرورد. وجوه ذكر شده در تربيت، طى فصول آينده در دو مكتب بشرى و الهى بررسى خواهد شد.

تقسيم تربيت به دو بخش عقلانى و اخلاقى، در فلسفه جديد تعليم و تربيت نيز مورد توجه قرار گرفته است؛ «ژان پياژه»، يكى از متخصصان اين فن، ضمن تأكيد بر همراهى حيرت آور اين دو بخش از تربيت، ايجاد تفكر منطقى را در كودك، مستلزم «پرورش» او مى داند و بر تربيت عقل و قلب، اصرار مى ورزد؛ او مى گويد:

اولين وظيفه تربيت، تشكيل و بنا كردن عقل است... حق بهره مندى از تربيت اخلاقى، همانند حق برخوردارى از پرورش عقلى، در اين است كه آدمى حق داشته باشد عقل و اخلاق را واقعاً در خود بسازد، يا لااقل در تهيّه و ساختمان آنها سهيم باشد و آن متضمّن چيزى بالاتر از كسب معرفت ها يا گوش دادن به درس و اجبار به اطاعت است. اين حق در واقع، حق سُفتن و پرداختن لوازم معنوى گرانبهايى است كه ساختن آنها در گرو محيط اجتماعى مخصوصى است.در اين فصل، پس از نگاهى گذرا به سابقه آراى تربيتى، به بحث در «تربيت فلسفى» خواهيم پرداخت.