مدینه فاضله در متون اسلامی نسخه متنی

اشكال عمده ديگر بر فلسفه اخلاقى كانت اين است كه چگونه مى توان بدون زيربناى نظرى، تكاليف عملى مطرح كرد. اوّل بايد واقعيت هايى را بنا نهاد؛ انسان و كمال او و نقش او را در جامعه طرح كرد، تا آن گاه بتوان صحبت از وظيفه و تكليف براى او نمود. اگر انسان تكليف و مسؤوليت دارد، اين مسؤوليت در برابر كدام مرجع ذى صلاح است؟ آيا هر كس در برابر عقل خود و تشخيص عقلى خود، موظف به عمل خير است؟ آيا تشخيص ها يكنواخت است و آيا وظيفه همه مردم در شرايط واحد، يكسان مى باشد؟

استاد «مصباح» در كتاب فلسفه اخلاق در نقد نظريه كانت مى گويد كه مسؤوليت، يك امر اعتبارى است و درباره يك موجود ديگر مطرح مى شود. ابتدا بايد آن موجود را بشناسيم و قبول داشته باشيم... تأكيد كانت بر نيّت، ارزشمند است، ولى نيّت هم مبتنى بر احكام عقل نظرى است؛ اين كه من مى خواهم طبق وظيفه ام عمل كنم، از اين جهت است كه آن را در نظر خود كمال مى دانم، در حالى كه كانت اين كمال را حذف كرده و عمل خير را در صورت داشتن هر نيّتى غير از نيّت انجام وظيفه، غير اخلاقى مى داند.نظريه حيات گرايى «نيچه» عكس العمل اخلاق كليسايى است كه در تسليم و خضوع و اظهار ضعف و فروتنى و زهدگرايى افراط نمود و اين خود مولود تغذيه اين اخلاق از اخلاق رواقى بود. او اصل را حيات دانست كه حفظ آن در گرو داشتن قدرت است. گرچه افكار نيچه در شرايط خاص زمانى اروپا مورد توجه قرار گرفت، ولى او خود، روحياتش را با گفتارش در تناقض مى ديد و به گفته ژكس:

نيچه از سويى دل در گرو عشق داشت و داراى عاطفه و رحم بود، و از سوى ديگر، حمايت از زور و خشونت و عدم ملاطفت مى نمود و اين دو نيروى درونى را در تضاد با يكديگر مى ديد. اساساً كليّت بخشيدن به حالت روحى خود، براى يك فيلسوفْ كارى خطرناك است.ويل دورانت روحيه او را جنگ طلب دانسته و تقبيح نموده مى گويد: