اصول و آدابى را كه يك مسلمان تربيت شده بر اساس فرهنگ اسلامى بايد در جامعه رعايت كند و بخش عمده اى از شخصيت اخلاقى او را تشكيل مى دهد، در كتب حديثْ جمع آورى شده كه ذكر آنها در اين مقاله نمى گنجد؛ در اين جا نمونه هايى از احكام آداب و معاشرت اجتماعى را مى آوريم و خواننده گرامى را به منابع و مآخذ آن ارجاع مى دهيم:در زمينه «حسن ظن» مردم نسبت به يكديگر و محو ريشه هاى بدبينى در جامعه اسلامى، در روايت آمده است كه نسبت به سخنى كه از دهان كسى بيرون مى آيد، مادام كه قابل تعبير به خير و نيكويى است بدگمان نشويد.در مورد «خدمت به خلق» و رغبت به مشكل گشايى از ديگران، چنين تعبير شده كه اگر حوايج مردم به دست شما برآورده مى گردد، آن را از نعمت هاى پروردگار در حق خود بدانيد و در بهره مندى از نعمت، ملول و دلتنگ نشويد.درباره «نظارت عمومى» و نهى از منكر در جامعه، با اين بيان آمده است كه كسى كه برادر دينى خود را در كار ناپسندى ببيند و او را منع نكند، در حالى كه بر اين كار قدرت دارد، به او خيانت كرده است.در «انتخاب دوست»، وقتى از پيامبر (ص) مى پرسند كه كدام همنشين براى ما بهتر است، فرموده: آن كه ديدن او، شما را به ياد خدا اندازد، گفتارش به دانش شما بيفزايد و عملش آخرت را به يادتان آورد.در آيين «مهماندارى»، از امام صادق (ع) نقل است كه اگر برادر دينى تو بى خبر آمد، هر چه دارى در پذيرايى او بياور، و اگر دعوتش نمودى، درست پذيرايى كن. روزى عده اى از اعراب بر حضرتش مهمان شدند، به هنگام رفتن، به آنان هدايايى نيز مرحمت نمود، اما نزديكان خود را از كمك به ايشان در ترك خانه منع كرد و فرمود: ما اهل بيتى هستيم كه مهمان خود را براى كوچ كردن كمك نمى كنيم. پيامبر(ص) فرموده است كه ميهمان را تا در خروجى بايد بدرقه كرد و شرط ايمان را اكرام ميهمان مى دانست، اما مى گفت: ميهمانى سه روز است و بيش از آن ماندن در حكم صدقه گرفتن است، اما در اين مدت، بر ميزبان است كه بر سر سفره طعام، قبل از همه شروع كند و پس از همه دست از خوراك بشويد. محل جلوس مهمان هم بسته به نظر ميزبان است.سكوت و كم حرفى از فضايل مؤمن است و او را از شر رذايل متعددى بر حذر مى دارد. از اين رو، زبان از اعضايى است كه نسبت به مهار كردن آن كراراً توصيه شده است. «غزالى» بيست آفت را براى زبان ذكر نموده كه از جمله آنه خصومت، مجادله، دشنام، استهزا، افشاى راز، غيبت، سخن چينى، تفرقه افكنى، لعن بيجا، مزاح بيجا، مدح بى مورد و دروغگويى است. (46) او سپس آفات زبان را به تفصيل و همراه با آيات و روايات مربوط شرح مى دهد.
لطفا منتظر باشید ...
