اخلاق کارگزاران نسخه متنی

ناگهان متوجه شده بود كه مى تواند سوره ملك را بخواند و رفته بود نزد خادمان ديگر و گفته بود كه من مى توانم سوره ملك را بخوانم و خوانده بود.

اين چنين كارها و اعمال به خاطر تأثير نفس است كه با عنايت الهى پشتيبانى مى شود، لذا مى توان نتيجه گرفت كه انسان گنجايش بسيار زيادى دارد و مى تواند به مقام هاى عالى تر برسد، البته اگر بتواند بر هواى نفس و آلودگى هاى زندگى مادّى غلبه بيابد و خود را برهاند و براى نفس امّاره خود سدّ راه بسازد و مانع غلبه آن شود.

در همين رابطه حديثى از پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله هست كه مى فرمايد: جهاد با نفس، جهاد اكبر است؛ يعنى اگر كسى بتواند بر نفس خود پيروز شود، جهاد اكبر كرده است و جهاد اصغر، همان جنگ با دشمنان است.

شأن نزول روايت آن است كه مسلمانان در جنگى شركت كردند با آن كه خسارت ها و زيان هاى زيادى ديدند، اما سرانجام پيروز شدند و با سربلندى به سوى خانه هاى خود برمى گشتند كه پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: آماده جهاد اكبر باشيد.

سؤال كردند: يا رسول اللَّه! جهاد اكبر چيست؟ حضرت فرمود: جهاد با نفس.

جهاد با نفس به اين دليل جهاد اكبر است كه مبارزه با نفس امّاره به سادگى انجام نمى شود.

مقدّمات و تلاش هاى بسيارى مى خواهد و چه بسا سال ها طول بكشد و باز هم انسان نتواند بر نفس امّاره پيروز شود.

اما اگر كسى بتواند بر نفس خود غالب شود، به مقامات بسيار والايى دست يافته است و نزد خداوند مقام شايسته اى خواهد داشت.

قرآن كريم مى فرمايد: و اما مَن خاف مقام ربه ونهى النفس عن لهَوى فانّ الجنّة هى المأوى(142)؛ هر كس نسبت به مقام پروردگار خشيّت داشته باشد و از خودخواهى و نفس پرستى بپرهيزد و نفس را از كارهاى بد باز بدارد؛ بهشت جايگاه او خواهد بود.

اين كه انسان بگويد: من رئيس هستم، من مدير هستم، من دكتر و مجتهد و عالم - هستم.

همه اين منها از هواى نفس نشأت مى گيرد و انسان را از پيشرفت و اوج معنوى باز مى دارد.

اگر كسى در موقعيّتى قرار گرفته است، با ديگران سروكار دارد و به آنان امر و نهى مى كند و به آنان دستور مى دهد بايد بسيار مراقب باشد كه در دست نفس امّاره گرفتار نشود.

بايد بداند گستاخى و خشونت در حق زيردستان به خاطر غلبه هواى نفس و خود بزرگى بينى است.

اما در مقابل اگر كسى به وسيله اين جايگاه بتواند به ديگران خدمت كند و در جهت حلّ مشكلات مردم گام بردارد، بداند كه روز قيامت در زير سايه عرش الهى قرار خواهد گرفت.

در احوالات بسطامى آورده اند كه از او پرسيدند: چه شد كه به اين همه مقام معنوى رسيدى، گفت: به خاطر خدمت به مادرم كه پيرزنى بود و نمى توانست از جا بلند شود.

مى گويد: يك شب مادرم بيدار شد و از من آب خواست.