«كو عاشق شب خيزى؟ - حج عارفان نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

حج عارفان - نسخه متنی

رحیم کارگر محمدیاری

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

خواجه عبدالله انصارى گويد

«كو عاشق شب خيزى؟

صادق اشك ريزى؟

تا قدر اين شب را بداند».

صاحب كتاب پرارزش جامع السعادات گويد:

«و چون از عرفات برگردد و داخل مشعر شود، بايد به ياد آرد كه خداى سبحان، دوباره او را اذن دخول حرم داده است; زيرا مشعر داخل در حرم است و عرفات خارج از آن. پس بايد از دخول حرم بعد از خروج از آن، تفأل زند كه خداى سبحان او را خلعت قرب و قبول پوشانيده و از عذاب خود پناه داده و ايمن ساخته و در زمره بهشتيان قرار داده است».

صاحب كتاب المحجّة البيضاء نيز گويد: «امّا در مورد وقوف در مشعر، بايد بدانى كه مولايت پس از آنكه، از تو رو گردانيده و تو را از درگاهش رانده و طرد كرده است، اينك رو به سويت فرموده و به تو اجازه داده كه وارد حرم او شوى... بنابر اين در آستانه رحمت الهى قرار گرفتهاى و نسيم رأفت او بر تو وزيده و با اجازه دخول در حرم، سلطان وجود، خلعت قبول بر تو پوشانيده است.»
خواجه مناجات كنندگان، عبدالله انصارى گويد:

«شاهدى چون ماهى مىرفت در راهى، ناگاه در خاى حمام اوفتاد و روى چون ماه را به گل سياه ديد، غمگين شد. عاشق به وى گفت: روى چون ماه را به گل سياه مبين، به مشتى آب بشوى تا باز شايسته نظر شوى.

در عالم معنا نيز تو اى مؤمن و اى زائر حرم خدا شاهد «لَقَدْ خَلَقْنا الإنسان في اَحسن تقويم» كه از سر مستى غفلت در پاركين حمام حب دنيا كه سر همه خطاهاستـ افتادهاى و روى چون ماه را به بلاى گناه سياه كردهاى، چه كنى؟
اين يك شب را برخيز و قلعه دل و قبّه ضمير را از صفات وَلَعات و وسواس به خندق پرآب ديده، پاس دار، تا در قيامت پاك گردى. طالبى كه روزنامه محبّت نخوانده، او قدر غَلَبات جَذَبات تجلّيات اين شب را چه داند».

نايبالصدر شيرازى نيز گويد

محضر جلال كعبه ربّ العالمين ـ كه در واقع سير كثرت در وحدت بود ـ كعبه كبريايى ما را «لا يَشْغله شأن عن شأن وَسمع عَن سَمْع» است; چنان كه در روز عرفه، عرصه محشر كعبه را ديدى، شبى در مزدلفه به روز آر كه مشعر و وادى مُحَسَّر است. روى و سوى كعبه ما، روز و شب نيكبختاناست «وَالَّيْلِ إِذَا يَغْشَى
وَالنَّهَارِ إِذَا تَجَلَّى»
(177) در عين كثرت، وحدت است، كسب جمعيت از آن زلف پريشان بنماى. در مقام صعود يوم دينباشد... پس زندهدار دل خود را در اين شب به ياد حضرت ما «فَاِنّ إحياء هذه الليلة من اعظم القربات... = احيا و بيدار ماندن در اين شب، از بزرگترين عوامل نزديكى به خداست.

و به عدد عين عينالجمع حصاة را جمعنمودن، سنّت است كه در مراتب نزول سبع و در صعود سبعين است و در حقيقت واحد است سارى در همه. چو فردا بشود، سلاح براى جهاد اكبر، صلاح است و همراه سالك بودنش، براى طى مرحله مناى كعبه مقصود متحتّم، مبدأ و منتهاى تو، كعبه ما بود. مطلوب و غايت المناى ما هم تويى; ولى عيد وصال حقيقت، ما را قربانى قابلى سزد و قابل اين قربانى، وقتى گردى كه دوئيّت از ميانه بردارى تا طالب ديدار بر سر دارى شوى. طالب و مطلوب تا يكى نشود، رخساره دلدار در حجاب انيّت نهان ماند».

منا




  • رمى جمر كردى زدى بر ديو دون سنگ؟
    انداختى بر فرق دنياى زبون سنگ؟
    ابليس را راندى بدان سنگ رياضت؟
    دادى زمام نفس در چنگ رياضت؟
    كز نفس اهريمن رهى با لطف يزدان



  • هم بر سر نفس شرير پرفسون سنگ؟
    تا جانت ايمن گردد از آفات دوران
    كردى به راه دوست آهنگ رياضت؟
    كز نفس اهريمن رهى با لطف يزدان
    كز نفس اهريمن رهى با لطف يزدان



حضرت امام صادق(عليه السلام) فرمودهاند:

«وَارْمِ الشَهَوات والخَساسَةِ وَالدَناءَةِ والذَّميمَةِ عِنْدَ رَمي الجَمَراتِ;(179) شهوات و پستىها و جميع صفات نكوهيده و پست را در رمى جمرات از خود دور كن».

«آن گاه كه وقوف و بيتوته زائر در مشعر الحرام تمام مىشود، بين الطلوعين را در مرز مزدلفه مىماند و بعد از طلوع آفتاب، به سمت مِنا حركت مىكند و دستور اين است كه هنگام حركت، متمايل به سمت چپ و راست نباشد و فاصله مشعر و منا را در محدوده خاص طى كند و سرّش آن است كه اى حاجى در جاده و صراط مستقيم حركت كن، نه متمايل به شرق باش و نه به غرب; چون: «اليمين والشمال، مضلّة والطريق الوسطى هى الجادّة; چپ و راست انحراف است و راه وسء همانا صراط مستقيم است».

حجگزار در منا چند عمل انجام مىدهد، از جمله: رمى جمره عقبه، قربانى، حلق و رمى جمرات سه گانه.

كلمه «منا» از مادّه تمنى و منيه است و منيه به معناى آرزو است و لازم است در محيط منا، تمام آمال و آرزوها بر كنار شده و تنها به خداوند متعال توجّه پيدا كرد.

اى عزيز! «منا» قربانگاه عاشقان و محل اتّصال واصلان است. در اينجاست كه تو شايستگى حضور پيدا مىكنى و با قربانىكردن هواهاى نفسانى، و ذبح ذبيحه، اعمالت را به پايان مىبرى و از جمله آمرزيدگان واقع مىشوى. در منا «منيّت» را كنار بگذار و غرق در حضرت «رحمان» شو. تو در حال دادن آخرين امتحانها هستى. به تمام دستورات حضرت ربّ الارباب گوش فرا دادهاى: نماز گزاردهاى، احسان و انفاق كردهاى، خمس و زكات واجبت را پرداختهاى، در مساجد الهى حضور يافتهاى، به ولايت خاندان وحى چنگ زدهاى، تولّى و تبرّى نمودهاى، روزه گرفتهاى، خوش برخورد و خوشكردار بودهاى، با قرآن انس داشتهاى، صله رحم انجام دادهاى، به پدر و مادرت نيكى كردهاى، شبزندهدارى نمودهاى، راستگو و درستكار بودهاى، با همسايگان و يتيمان به نيكى رفتار كردهاى، در هر حال به ياد خدا بودهاى، غيبت كسى را نكردهاى، به كسى تهمت و بهتان نزدهاى، حق كسى را غصب نكردهاى،
اگر گناهى نيز مرتكب شدهبودى، توبه كرده و به سوى خدا بازگشتهاى، حال نيز به حجّ آمدهاى، احرام بستهاى، طواف خانه خدا را انجام دادهاى، سعى بين صفا و مروه كردهاى، در عرفات و مشعر اقامت گزيدهاى، اشك حسرت و ندامت از چشمانت جارى كردهاى، و در آخر در منا حضور يافتهاى و اعلام كردهاى كه اى خداى بزرگ! اينك منم، بنده روسياه و پشيمان تو، دستوراتت را انجام دادهام، تو نيز مرا بپذير و در بارگاه قرب خود، جايم ده و با پاكى و طهارت مرا بميران. من نيز با تو پيمان مىبندم كه در هر حال پا بر هوا و هوسهاى نفسانى گذاشته و فقط در راه پاك تو گام بردارم.

چيست رمى الجمار نزد خرد نفس امّاره سنگسار كنند
چون به موقف رسند از پس شوط سنگ آن راه اشكبار كنند (عبدالرّزاق اصفهانى)
استاد اخلاق سيّد عبدالله شبّر(رحمه الله) گفته است:

«اكنون پس از وقوف در مشعر، به منا رسيدهاى. آنچه را كه در مشعربراى مبارزه آماده كردهاى، بر سر دشمنان خدا مىكوبى. پس به منظور بندگى و انقياد امر خدا، بدون آنكه هدفت از عمل، لذايذ نفسانى و يا حتّى عقلانى باشد، فقط براى امتثال امر او... اعمال واجبش را به جا آور».

عالم ربّانى، عارف بينا ميرزا جواد ملكى تبريزى(رحمه الله) گويد:

«حجگزار بايد در منا قصد كند، صفا و يكدلى و تأمين نسبت به بندگان خدا را از ضديّت و خلاف در راه محبّت....

و با برچيدن سنگريزهها، قصد كند رفع هرگونه خلاف و معصيتى نسبت به خداىعزّوجلـ و اثبات هرگونه علم و عملى و به رمى جمرات رسيدن به مقصود و قضاى حوائج و با سر بريدن گوسفند، بريدن طمع از غير خدا و اقتدا به خليل خدا».

رمى جمرات

صاحب كيمياى سعادت گويد

«واما انداختن سنگ، مقصود وى (حجگزار) اظهار بندگى است بر سبيل تعبّد محضـ و ديگر تشبّه به ابراهيم صلوات الله عليهـ كه بدان جايگاه ابليس پيش وى آمده است تا وى را در شبهتى افكنده، سنگ بر وى انداخته است. پس اگر در خاطر تو آيد كه شيطان وى را پيدا آمد و مرا پيدا نيامده است; بيهوده سنگ چه اندازم؟ بدان كه اين خاطر تو را، از شيطانپيدا آمد. سنگ بينداز تا پشت وى بشكنى كه پشت وى بدان شكسته شود كه تو، بنده فرمانبردار باشى و هر چه تو را گويند، چنان كن، همچنان كنىو تصرّف خويش در باقى كنى و به حقيقت بدانى كه بدين انداختن سنگ، شيطان را مقهور مىكنى».

در اين زمينه مولى محسن فيض كاشانى(رحمه الله) گويد:

«بايد قصد تو در رمى جمرات، اطاعت امر الهى و اظهار رقيّت و بندگى و صرف امتثال باشد، بىآنكه عقل و نفس در آن دخالتى و تصرّفى بكند و نيز به منظور تشبّه جستن به ابراهيم(عليه السلام) باشد; چه شيطان در اين محلّ به نزد او آمد تا در حج او شبههاى پديد آورد يا با ارتكاب گناهى، او را دچار فتنهاى سازد و خداوند به ابراهيم(عليه السلام) دستور داد كه با انداختن سنگ، او را دور و از خود مأيوس گرداند.

اينك اگر از دلت بگذرد كه ابراهيم(عليه السلام) به شيطان سنگ انداخت و او را از پيش خود دور ساخت، براى اين بود كه شيطان بر او وارد شده بود و ابراهيم(عليه السلام) او را ديد، ليكن شيطان نزد من نيامده و من او را نديدهام، ديگر سنگانداختن چه معنا دارد؟
بايد بدانى كه اين خيال از شيطان است و او آن را در دل تو انداخته تا ارادهات را در رمى جمرات سست گرداند و به دلت اندازد كه اين كارى بيهوده و شبيه بازى كودكان است كه نبايد به آن مشغول شوى; ليكن تو بايد با جدّيت و كوشش در رمى، او را از پيش خود برانى و دماغش را به خاك بمالى و بدانى كه تو در ظاهر سنگ به سوى عقبه مىاندازى; امّا در واقع سنگ را بر چهره شيطان مىزنى و پشت او را مىشكنى; زيرا خوارى و مقهوريّت شيطان جز با تعظيم و امتثال امر الهى و به مجرّد فرمان اوبىآنكه عقل و نفس در آن دخالتى كنندـ حاصل نمىشود».

آيتالله جوادى آملى گويد

«اگر مسأله رمى جمرات و سنگزدن به جمرهها مطرح است، در حقيقت ديو درون و بيرون را رمى كردن و شيطان انس و جن را راندن است. تا انسان فرشته نشود، شيطان از حريم او بيرون نمىرود. اگر فرشته خوى شد، آن گاه است كه از گزند شيطنت مصون مىماند».

نايبالصّدر شيرازى نيز گويد: «عناصر اربعه و مواليد ثلاثه ربه جمرات شوقيّه در جمره عقبه بدن، چون ابراهيم، از خود دور نما كه كمينگاه شيطان هواست و تو را صيد نمايد از كعبه دل ما و نفوس ارضيّه و عقول سماويّه را در جمره وسطى و اولى رها كن كه دام اولياست».

قربانى




  • اِبذلوا ارواحكم يا عاشقين
    داند اين را هر كه زين ره آگه است
    گوى دولت آن سعادتمند برد
    گر همى خواهى حيات و عيش خوش
    در جوانى كن نثار دوست جان
    پير چون گشتى گران جانى مكن
    گوسفند پير قربانى مكن



  • ان تكونوا فى هوانا صادقين
    كاين وجود همنشين سدّ ره است
    كو به پاى دلبر خود جان سپرد
    گاو نفس خويش را اوّل بكش
    رو عَوان بين ذلك را بخوان
    گوسفند پير قربانى مكن
    گوسفند پير قربانى مكن



(شيخ بهايى)

حضرت امام صادق(عليه السلام) فرمودهاند:

«وَاذْبَحْ حَنْجَرةَ الهَوى والطَمَع عِنْدَ الذَّبيحَةِ... وَاحْلُق العُيُوبَ الظّاهِرَةِ وَالباطِنَةِ بِحَلْقِ شَعْرِكَ;(187) و به هنگام قربانى، گردن هوس و طمع را بزن... و با ستردن مو، عيبهاى ظاهرى و باطنى را از خود دوركن».

و تو اى عزيز! اگر مىخواهى عزّت دنيا و آخرت را به دست آورى، پاى بر خواهشهاى نفسانى خود بگذار و همان طور كه پيشوايت فرموده، گردن آنها را الىالابد قطع كن و با خدايت پيمان بند كه در گلشن وجود خود، ديگر مجالى براى يكّهتازى شيطان باقى نخواهى گذاشت و اين قربانى را، سرآغاز تقرّب به خدا قرار بده و با نزديكشدن به آن يار دلنواز، حلاوت و شيرينى ايمان و محبّت را درياب.

استاد اخلاق سيّد عبدالله شبّر گويد:

«اكنون كه در منا ايستادهاى، بايد قربانى كنى; هر آنچه را كه غير خداست، در راه خدا ذبح نمايى. پس امر خدا را امتثال كن و به وعده خدا،اميدوار باش كه در ازاء هر جزء قربانى، جزئى از وجودت از آتش جهنّم رهايى يابد و هر چه بيشتر قربانى كنى، رهايىات از عذاب، آسانتر خواهد بود».

عالم ربّانى مرحوم ملا احمد نراقى(رحمه الله) نيز گويد:

«حجگزار چون ذبح قربانى كند، ياد آورد كه اين ذبح، اشاره به آن است كه به سبب حج، بر شيطان و نفس امّاره غالب گشتم و ايشان را كشتم و از عذاب الهى فارغ گشتم. پس در آن وقت سعى كند در توبه و بازگشت از اعمال قبيحه ـ كه سابق مرتكب بود ـ تا در اين اشاره صادق باشد و فىالجمله شيطان و نفس امّاره را ذليل كرده باشد و از اين جهت رسيده است كه علامت قبول حج، آن است كه حال آدمى بعد از حج بهتر از سابق گردد.

و در خبرى ديگر وارد است كه: «از علامت قبول حج، ترك معاصى است كه سابق مىكرد» و بدل كردن همنشينان بد را، به همنشينان خوب و مجالس لهو و غفلت را، به مجالسى كه در آن ياد خدا مىشود».

نقل است كه

«بايزيد بسطامى يك شب در خلوتخانه مكاشفات، كمند شوق را بر كنگره كبرياى او انداخت و آتش عشق در نهاد خود بر افروخت و زبان را از در عجز و درماندگى بگشاد و گفت: يا ربّ متى اُصل اليك؟ بار خدايا! تا كى در آتش هجران تو سوزم؟ كى مرا شربت وصال دهى؟ بهسرش ندا آمد كه بايزيد! هنوز تويى تو همراه تو است; اگر خواهى كه به ما رسى «دَعْ نَفسَك وَتَعالَ» خود را بر در بگذار و در آى».

يعنى آنچه قابل درگاه با عزّت و كرامت ماست، آن وجود رحمانى تو است نه جنبه شيطانىات. ما هر قربانى را قبول نمىكنيم، مگر با شرايط مخصوصش و آنچه از تو مىخواهيم، اين است كه با تمام وجود خود و با پاكى تمام، گام در وادى عشق ما بگذارى و به سوى ما سلوك كنى.

خواجه عبدالله انصارى در طبقات الصوفيه آورده است:

«فتح موصلى روز عيد اضحى مىرفت در كوىها، آن قربانها ديد كه مىكردند. گفت: الهى! دانى كه من چيزى ندارم كه تو را قربان كنم من اين دارم. پس انگشت نهاد به گلو و بيفتاد.

بنگريستند، برفته بود و خط سبز پيدا شده بر گلوى وى».

مولا محسن فيض كاشانى گويد

«بدان كه كشتن قربانى، مايه تقرّب به حقّ تعالى از راه امتثال امر اوست و بايد قربانى را كامل به جا آورى و اميد داشته باشى كه حقّ تعالى در برابر هر جزئى از آن، جزئى از وجود تو را از آتش دوزخ آزاد مىگرداند، به همين گونه وعده دادهاند و هر قدر قربانى بزرگتر و اجزاى آن كاملتر باشد، رهايى اجزاى بدنت از آتش، بيشتر و كاملتر خواهد بود».




  • باز در آن كوش كه قربان كنى
    تيغ وفا بر گلوى جان بنه
    جان كه نه قربانى جانان شود
    ساحت اين عرصه كه ارض مِناست
    هر كه نشد كشته شمشير دوست
    لاشه مردار به از جان اوست



  • هر چه كنى كوش كه با جان كنى
    گردن تسليم به فرمان بنه
    جيفه تن بهتر از آن جان شود
    سر به سر اين دشت فنا بر فناست
    لاشه مردار به از جان اوست
    لاشه مردار به از جان اوست



حضرت امام صادق(عليه السلام) فرمودهاند:

«وادْخل في أمانِ اللهِ تَعالى وكنفِهِ وسِترِهِ وكلائهِ مِن متابَعَةِ مرادكَ بِدُخولِ الحرمِ وزُر البيت متحقّقاً لتعظيمِ صاحبِهِ وَمَعرِفَةِ جلالِهِ وسُلطانِهِ واستلم الحَجَرَ رضىً بِقِسمَتهِ وخُضُوعاً لِعَظَمَتهِ وَدَع ما سواه بِطوافِ الوداعِ وصف روحكَ وسرّك للقاء الله تعالى يَومَ تَلقاهُ بوقُوفِكَ على الصفا;(192) و پس از حلق و تقصير، رو به سوى حرم گذاشته و به خاطر ازاله عيوب، در امان و حفظ و حراست و سايه و حمايت پروردگار متعال وارد حرم شو و از پيروى هواهاى نفسانى و خواهشهاى خود، محفوظ باش
و در اين موقع، خانه خدا را با كمال صفا و محبّت زيارت كرده و عظمت و جلال مقام كبريايى صاحب خانه را منظور نموده و به مقام جلال و سلطنت پروردگار متعال آشنايى پيدا كن. و حجر الاسود را بوسيده و صورت به روى آن بگذار و اين عمل نشان تسليم، رضا، خضوع و خشوع در مقابل عظمت، جلال و امر او و قضا و قدر پروردگار متعال باشد و چون طواف وداع به جا آوردى، توجّه خالص تو تنها به خدا بوده و از غير خدا منقطع شو و وداع كن. چون در صفا وقوف كردى، باطن و روح خود را پاك و صاف و خالص كن براى لقاى پروردگار متعال در روزى كه مىبايد لقاء الله صورت گيرد.»

/ 22