عزم كوى دوست - حج عارفان نسخه متنی

عزم كوى دوست

توشه راه

(الهى قمشهاى) حضرت امام صادق(عليه السلام) فرمودهاند:

«ولا تعتمد على زادك و راحِلتك واَصْحابِك وقُوَّتِكَ وشَبابِك ومالك، مخافة اَنْ يَصيرَ ذلِك عَدُوّاً و وَبالا، فَاِنّ من ادّعى رضىالله واعتمدَ على ماسواه، صيّره عليه وَبالا وعَدُوّاً ليعلم اَنّه لَيْسَ لَهُ قُوّةٌ وَحِيلَةٌ ولا لأحد الاّ بِعِصْمَةِ اللهِ وَتَوْفِيقِهِ. فاستعد استعداد مَنْ لا يَرجُو الرُّجُوعَ واحسِنْ الصُّحْبة، وَراعِ أوقات فَرائِضَ الله وَسُنَنَ نَبِيِّهِ(صلى الله عليه وآله)ومايَجِبُ عَلَيكَ مِنَ الأدَبِ والاحْتِمالِ والصَّبرِ والشُّكْرِ والشَفَقَة والسَخاوَة وايثارِ الزادِ عَلى دوام الأوقات;

و بر توشه، مركب، دوستان و جوانىات تكيه نكن كه مبادا دشمنوبال تو شوند; زيرا كسى كه ادعاى رضايت خدا را مىكند و بر غير او تكيه مىنمايد، خدا آنها را دشمن او و سبب بدعاقبتى او مىكند تا بداند كه نه او قدرت و حيلهاى دارد و نه هيچ كس ديگر; مگر با توجّه و توفيق خدا.

پس چنان آماده شو كه گويا اميد بازگشت ندارى. در راه مصاحب نيكو باش و فريضههاى الهى و سنن نبىاكرم(صلى الله عليه وآله) را در اوقات مخصوص به جاى آر و ادب، تحمّل، صبر، شكر، شفقت، سخاوت و انفاق توشه را دائماً مراعات كن».

صاحب كتاب كيمياى سعادت مى نويسد

«و چون قصد برداشتن توشه مسافرت مىكند، بر خويشتن واجب بداند كه توشه سفر آخرت را بردارد و آن «تقوا و پرهيزكارى» است و در حمل توشه خود، دقت كامل داشته باشد و از دوگونه توشه براى اين دو سفر (سفر حج و سفر آخرت) زياد بردارد».

البته روشن است كه سفر آخرت بسى طولانىتر و مهمتر از سفر حج است و شايسته است انسان در هر حال، به خصوص در حج، به ياد قيامت و روز حشر و نشر انسانها بيفتد و خود را براى آن روز آماده كند.

مرحوم سيد عبدالله شبّر(رحمه الله) گويد:

«به هنگام برداشتن توشه و ساير وسايل حج، توشه سفر آخرترا به ياد آورد; زيرا سفر آخرت بسى دورتر است و نيازش به توشهاعمال صالحه بيشتر. پس بايد بترسد از اينكه اعمالى كه توشه راهآخرتش هستند، بعد از مرگ برايش نمانند و قبل از آن به وسيله ريا باطل شده باشند».

هر چند كه امروزه حاجيان، براى خود زاد و توشهاى بر نمىدارند و اينها همگى از طرف مسؤولان و گردانندگان كاروانها تهيه مىشود; ليكن حجّاج در رابطه با اين گونه موارد نيز سفارش به صرفهجويى، انفاق و... شدهاند. همچنين حاجى براى خود، وسايل و لوازمى بر مىدارد كه در رابطه با آنها نيز سفارشهاى فراوانى شده است. به هر حال حاجيان درزمانهاى نه چندان دور، با مشقّت و تحمّل سختىهاى فراوانى، طى طريق مىنمودند و از همه چيز مهمتر براى آنان، زاد و توشه راه بود. عارف كامل مرحوم محمد بهارى همدانى(رحمه الله) گويد:

«حجگزار مهما امكن سعى در حِلّيّت خرجى خود بنمايد و زياد بردارد و از انفاق مضايقه ننمايد; زيرا كه انفاق در حجّ انفاق درراه خداست. چرا بايد انسان دلگير باشد از زيادى خرج؟ بهترينتوشهها را بردارد و زياد بذل نمايد كه درهمى از او در احاديث اهلبيت(عليهم السلام) به هفتاد درهم است. ازهد زُهّاد، اعنى سيّد سجّاد(عليه السلام) وقتىكه حج مىفرمودند، از قبيل بادام و شكر و طويات و سويقبرمىداشتند».

عالم ربّانى علاّمه مولى مهدى نراقى(رحمه الله) گويد:

«توشه سفر حاجى، بايد از حلال باشد و در آن وسعت و فراخى دهد و نيكوى آن را بردارد و از بذل و انفاق آن ناخشنود نباشد; بلكه خوشحالى و دلشادى نمايد; زيرا انفاق در راه حج، حج كردن در راه خداست و يك درهم آن هفتصد درهم پاداش يابد.

رسول خدا(صلى الله عليه وآله)فرمود: «از بزرگوارى مرد اين است كه چون براى سفر بيرون رود، توشه او نيكو باشد.» و حضرت سجّاد(عليه السلام) هرگاه به حج سفر مىفرمود، از بهترين زاد از لوزينه (نوعى شيرينى كه با بادام مىسازند) و خشكبار و شيرينىجات، توشه بر مىگرفت و حضرت صادق(عليه السلام)مىفرمود: «وقتى مسافرت مىكنيد، توشهدان برگيريد و نيكوترين خوردنىها را در آن بنهيد».

بلى سزاوار است كه انفاق به ميانهروى باشد، نه تنگگرفتن و نه اسراف. و مراد از اسراف، آن است كه انواع خوردنىهاى مرغوب و لذيذ را مصرف كند; چنان كه عادت اهل خوشگذرانى است. و امّا بذل كردن مالِ بسيار به كسانى كه استحقاق دارند، اسراف نيست كه هيچ خيرى در اسراف نيست و هيچ اسرافى در خير نيست.

صاحب جامع السعادات در جاى ديگر گويد: «و نيز سزاوار است كه در اين سفر از هر زيان و مصيبتى كه در مال و بدن به او مىرسد، خشنود و خرسند باشد كه آن از نشانههاى قبول حج اوست و از ميان رفتن مال در راه حج، هر درهم آن، هفتصد درهم در راه خدا به حساب آيد. و مصيبت، در راه حج، به منزله سختىها و شدائد در طريق جهاد است. پس هر اذيّت و نقصانى كه در راه حج به او برسد، براى او ثوابى دارد و چيزى از آن نزد خدا ضايع و گم نشود».

در آخر اين بحث، مطلبى از نايبالصدر شيرازى مىآوريم كهاشاره به بعضى از خصوصيات و رفتار ناپسند عدهاى از حاجى نمايان دارد.

او در كتاب تحفة الحرمين گويد «حاجى بايد چند چيز را رعايت كند واز جمله آنهاست طيب الكلام و اطعام الطعام، نه آنكه خود را به زحمت اندازد و مكفّا شودو هر روزه با حملهدار و مكفّاچيان آغاز نزاع و طرح دعوا نمايد و...و بر سر سفره و پاى حساب نيملقمه و يك فنجان، كلمات مستهجن بگويند و بشنوند».