لطفا منتظر باشید ...
ماهيت اسلامي قيام بُراق (1929)
و جه تسمية « بُراق» ( ديوار غربي مسجد الاقصي' ) به اسب بُراق كه پيامبر اكرم(ص) سوار بر آن در شب اسراء به آسمان عروج فرموده بود، بازميگردد. به اعتقاد مسلمانان اين ديوار قسمتي جدا ناشدني از مسجدالاقصي' است و ارج و منزلت فراواني در نزد مسلمان جهان داراست. يهوديان اين ديوار را با نام « ديوار ندبه » ميشناسند و طبق روش ديرين خود، در كنارديوار بُراق تجمع كرده، به گريه و زاري ميپردازند. در سالهاي 28 ـ 1924 حركت ملي فلسطين پس از يك دورة خمودگي و سكون، در پي برگزاري كنگرة صهيونيستها در زوريخ و تجاوز يهوديان به بُراق شريف، جاني دوباره گرفت.90 يهوديان در 23 سپتامبر 1928 به مناسبت « عيد آمرزش» ، با سوء استفاده از گذشت و اغماض مسلمانان ـ كه آنان را درانجام شعاير دينيشان آزاد گذاشته بودند ـ با چيدن صندليها و نيمكتها و آويزان كردن چراغها به گردهمايي انبوه هم كيشان يهود در كنار ديوار براق، حالتي شبيه به اجتماع در كنيسة يهوديان دادند. مسلمانان از آن بيم داشتند كه به مرور زمان يهوديان اين وضعيت را همچون حقي مشروع جلوه دهند، لذا بلافاصله مجلس اعلاي اسلامي، نسبت به اين اعمال به دولت انگلستان اعتراض كرده و در مورد عواقب وخيم چنين عملكردهايي هشدار داد.91 علماي ديني مسلمان ضمن مخابرة تلگرامهايي به مردم ديگر كشورهاي اسلامي، خطرات موجود را گوشزد كردند وضمن بحث و كنكاش در بارة روش مقابله با يهوديان، « كميتة دفاع از براق شريف» را تشكيل دادند. در اين بين، حاجامينالحسيني مفتي اعظم و رئيس مجلس اعلاي اسلامي دربرانگيختن احساسات مسلمانان يد طولايي داشت. مجلس اعلاياسلامي و كميتة دفاع از بُراق شريف، به منظور بررسي و تبادلنظر در مورد اوضاع بحراني فلسطين، دعوتنامههايي به سرشناسان مسلمان فلسطين، شرق اردن، عراق، سوريه، لبنان وهند ارسال نمود. قضية بُراق بُعد اسلامي وسيعي به خود گرفت و كنفرانس يادشده در اول نوامبر 1928 به رياست حاج امينالحسينيبرگزار گرديد. در اين كنفرانس 700 شخصيت اسلامي از فلسطين و ساير كشورهاي اسلامي حضور داشتند. كنفرانس نسبت به تلاش يهوديان جهت ايجاد حقي براي خود در محل بُراق شريف اعتراض نمود و آن را شديداً محكوم كرد و از مقامات انگليسي خواست تا مانع از اعمال يهوديان در تغيير وضعيت آن مكان مقدس شوند و هشدار دادند كه درغير اينصورت مسلمانان خود را ملزم خواهند ديد كه به هرنحو ممكن از مقدسات و حق مشروع خود دفاع كنند. كنفرانس همچنين مقرر نمود كه تشكلي به نام « جمعيت حمايت از مسجدالاقصي' و اماكن اسلامي» تأسيس شود تا با كميتة دفاع از براق شريف تشريك مساعي كند. از سوي ديگر، در 12 نوامبر 1928، امري وزير مستعمرات انگليس، در پارلمان اين كشور اعلام كرد كه ديدگاه دولت انگليس در مورد چنين رويدادهايي، حفظ وضع موجود ميان اعراب و يهوديان است. وي تأكيد نمود كه طرفين با انجام گفتگوي دوستانه! ميتوانند قضيه را بهطور مسالمتآميز حل و فصل كنند و حكومت « اعلي'حضرت» ! تمامي كوششهاي خويش را بدين منظور مبذول خواهد داشت.92 امري ضمن ابراز رضايت از عملكرد كميسر عالي انگلستان در فلسطين، تصريح كرد كه تمامي مساعي خويش را بهكار خواهد گرفت تا وضع موجود همچنان حفظ شود و قول داد كه در آيندة نزديك در مورد كل قضيه، « كتاب سفيد» ي منتشر كند.93 در « كتاب سفيد» مذكور،وضعيت فعلي مسجدالاقصي' و مالكيت مسلمانان بر ديوار براق تضمين شده بود و دولت انگلستان تنها براي يهوديان حق زيارت قائل گرديده بود. اما مقامات قيموميت در انجام مفاد اين كتاب طفره رفتند تا آنكه رخدادهاي قيام براق 1929 پيشآمد.94 در اواخر مارس 1929 يهوديان بصراحت از حقوق خود! در حرم قدسي و ديوار بُراق و وجوب بازسازي هيكل سليمان به جاي مسجدالاقصي' دم ميزدند. خاخام روماني طي نامهاي به مفتي گفته بود كه بايد مسجدالاقصي' را به يهوديان واگذاركنيد تا آنها بتوانند مراسم دينيشان را برگزار كنند! از سوي ديگر، يهوديان در خفا آماده ميشدند تا به تجاوزي مسلحانه عليه اعراب دست بزنند و براق شريف را بزور تصرف كنند.95 حاجامينالحسيني طي تلگرامي از وزارت مستعمرات خواست كه در اجراي موارد مندرج در « كتاب سفيد» شتاب بيشتري بهعمل آورد. اما انگليسيها نه تنها مواردي را كه خود پذيرفته بودند انجام ندادند، بلكه براي اعراب به طور ملموس ثابت شدكه مقامات قيموميت مخفيانه سلاح سرد و گرم در اختيار يهوديان قرار دادهاند و شمار زيادي از اعضاي سازمانهاي زيرزميني و نظامي يهودي با تجهيزات نظامي از تلآويو به بيتالمقدس منتقل شدهاند.96 15 اوت 1929 در نزد يهوديان روز احياي خاطرة ويراني هيكل سليمان بود. اتفاقاً روز بعد، هم با سالروز ميلاد پيامبر(ص) و هم با روز جمعه مصادف بود. يهوديان در آن روز تظاهراتي تحريك آميز در خيابانهاي بيتالمقدس به راه انداختند و ضمن خواندن سرودهاي ديني، فرياد ميزدند: « ... ديوار، ديوار ماست، واي به آنهايي كه اماكن مقدس ما را آلوده كنند. مرگ بر دولت ]انگليس[» !97 سخنرانان يهودي نيز به پيامبر خدا(ص) و اسلام و امت اسلامي ناسزا گفتند كه اين بيحرمتي وقيحانه موجب خشم فراوان مسلمانان شده، احساسات و عواطف آنان را جريحه دار كرد. روز بعد، شيخ حسن ابوسعود از خطباي مسجد الاقصي'، پس از پايان مراسم نماز جمعه، در جمع مسلمانان نمازگزار خطابة مهيّجي را ايراد نمود و احساسات حاضران را بيدار ساخت. سپس نمازگزاران در يك تظاهرات باشكوه به سوي ديوار بُراق به راه افتادند. هنگامي كه مردم به پياده رو نزديك به ديوار رسيدند، نيمكتي را كه يهوديان گذاشته بود درهم شكستند و تظلّم نامههايي را كه يهوديان در شكاف ديوار جاي داده بودند بيرون كشيده و آتش زدند.98 درگيري خونيني ميان مسلمانان از يك سو و يهوديان ـ كه ازطرف انگليسيها پشتيباني ميشدند ـ از سوي ديگر درگرفت و به حومة شهر سرايت كرد و سرانجام به روستاهاي مجاوركشيده شد. اخبار درگيري بسرعت در تمام فلسطين پخش گرديد. اغتشاشات به بيسان و حيفا و يافا نيز گسترش يافت و صدهاتن از طرفين كشته و زخمي شدند. اعراب كشته يا مجروح شده اكثراً از سوي سربازان و پليس وابسته به دولت ]انگليس[هدف قرار گرفته بودند. نبردهاي خياباني پراكنده تا پايان ماه اوت تداوم يافت و بالاخره دولت قيموميت با استمداد ازنيروهاي كمكي انگليسيِ اعزام شده از مصر موفق گرديد بر اوضاع تسلط يابد. در پايان قيام بُراق، مقامات انگليسي صدها تن از جوانان مسلمان عرب را بازداشت نمود و احكام جائرانهاي را در مورد آنان صادر كرد. 20 نفر از آنها به اعدام محكوم شدند كه حكم صادره در مورد سهنفر از آنها ( فؤاد حجازي، عطاالزيد ومحمد جمجوم) به اجرا درآمد و بقيه با يك درجه تخفيف، به حبس ابد گرفتار آمدند. ناگفته پيداست كه احكام صادره در مورد يهوديان انعطاف و نرمش بيشتري داشت و تنها يك نفر يهودي به نام خانكيز كه قاتل يك خانوادة ششنفرة عرب بود به اعدام محكوم شد كه سپس حكم صادره در مورد او به حبس ابد و بعد از مدتي به15 سال زندان تغيير يافت. وي بعدها نيز مورد عفو قرار گرفت و از زندان آزاد گرديد.99 يك بررسي اجمالي بوضوح نشان ميدهد كه انگيزههاي مردم فلسطين در قيام براق تماماً اسلامي بوده است. در اينخصوص، دلايل زير قابل ذكر است: 1. اصل ماجرا مربوط به ديوار مسجدالاقصي' بوده كه نمادي از اعتقادات اسلامي مردم فلسطين است.2. مردم مسلمان فلسطين اهانت و بي حرمتي به مقدسات اسلامي را تحمل نكرده و در اين راه از نثار جان خود دريغ نكردند. 3. دخالت علماي ديني فلسطين در هدايت تودهها، از جمله حاج امينالحسيني و نقش شاخص وي در اين قيام آشكاراست. 4. فعل و انفعالات و پيامدهاي اين قيام اسلامي در خارج از مرزهاي فلسطين نيز انعكاس گستردهاي يافت و حتي بسياري از اهالي مسلمان اردن براي شركت در جهاد و اعزام به فلسطين، اعلام آمادگي كرده بودند.10090. احمدالشقيري، همان، ص 114. 91. اكرم زعيتر، القضيه الفلسطينيه، ص 77 و محمد عزه دروزه، فلسطين و جهاد الفلسطينيين، صص 21ـ20 و عبدالوهاب الكيالي، وثائق المقاومه الفلسطينيه العربيه،صص 129 ـ 126. 92.473- P.D., Vol. 222, Cols, 472 93 P.D.Vol. 222. Col. 1362. P.D., Vol. 223. Col. 10 .94 95. أميل الغوري فلسطين عبرستين عاماً، صص 111 ـ 109. 96. همان، صص 116 ـ 115. 97. زهيرالمارديني، همان، صص 63 ـ 62 و اكرم زعيتر، القضيه الفلسطينيه، ص 78. 98. عبدالوهاب الكيالي، تاريخ فلسطين الحديث، ص 202. 99. عيسي' السفري، همان، ص 128 و زهير المارديني، همان، ص 64. 100. محمد عزة دروزه، فلسطين و جهاد الفلسطينيين، ص 22.
