فصل دوم: وحى در قرآن - درسنامه علوم قرآنی نسخه متنی

فصل دوم: وحى در قرآن

وحى در قرآن كريم در مورد فرشتگان، شياطين، انسان، حيوان و زمين به كار رفته است. بيشترين استعمال اين واژه و مشتقات آن در خصوص وحى مربوط به پيامبران است كه در فصل آينده مستقلا به آن خواهيم پرداخت. در موارد پنج گانه فوق، معانى مختلفى از وحى مورد نظر است كه البته با معناى لغوى هماهنگى دارند. نمونه هايى از آن موارد، بدين قرار است:

الف) الهام روحانى به ملائكه:

واذ يوحى ربك الى الملائكة انى معكم; ⁽¹⁾ هنگامى كه پروردگارت به فرشتگان وحى مى كرد كه من با شما هستم.

ب) الهام روحانى به انسان:

واوحينا الى ام موسى ان ارضعيه; ⁽²⁾ و به مادر موسى وحى كرديم كه: او را شير ده

ج) الهام روحانى به جمادات:

يومئذ تحدث اخبارها بان ربك اوحى لها; ⁽³⁾ آن روز است كه [زمين] خبرهاى خود را بازگويد [همان گونه] كه پروردگارت بدان وحى كرده است.

د) وسوسه شيطانى:

1. وكذلك جعلنا لكل نبى عدوا شياطين الانس والجن يوحى بعضهم الى بعض; ⁽⁴⁾ و بدين گونه براى هر پيامبرى دشمنى از شيطان هاى انس و جن برگماشتيم. بعضى از آنها به بعضى، براى فريب، سخنان آراسته القا مى كنند.

2. و ان الشياطين ليوحون الى اوليائهم ليجادلوكم; ⁽⁵⁾ و در حقيقت، شيطان ها به دوستان خود وسوسه مى كنند تا با شما ستيزه نمايند.

ه) اشاره:

فخرج على قومه من المحراب فاوحى اليهم ان سبحوا بكرة وعشيا; ⁽⁶⁾ پس، از محراب بر قوم خويش درآمد و ايشان را آگاه گردانيد [اشاره كرد] كه روز و شب به نيايش بپردازند.

و) غريزه:

و اوحى ربك الى النحل ; ⁽⁷⁾ و پروردگار تو به زنبور عسل، وحى [الهام غريزى] كرد .

علامه طباطبائى مى گويد:

از موارد استعمال وحى چنين استنباط مى گردد كه القاى معنا به نحوى كه بر غير مقصودين، مخفى بماند، وحى است. بنابراين، الهام به واسطه القاى معنا در فهم حيوان از طريق غريزه وحى است. هم چنين ورود معنا در نفس ازطريق رؤيا (آيه 7 قصص) يا وسوسه، يا اشاره (آيه 11 مريم) همگى وحى اند. ⁽⁸⁾

در روايت جالبى به نقل از على بن ابى طالب(ع) استعمالات وحى در قرآن به وحى نبوت، وحى الهام، وحى اشاره، وحى تقدير، وحى امر، وحى كذب (در مورد شياطين) و وحى خبر تقسيم گشته و در هر مورد آياتى مورد استفاده قرارگرفته است. ⁽⁹⁾

گزيده مطالب

1. وحى در قرآن در مورد فرشتگان، شياطين، انسان، حيوان، و زمين به كار رفته است.

2. مفاهيمى از قبيل الهامات روحانى، وساوس شيطانى، اشاره و غريزه را مى توان در موارد فوق سراغ گرفت.

1. انفال (8) آيه 12.

2. قصص (28) آيه 7.

3. زلزله (99) آيه 4 و 5.

4. انعام (6) آيه 112.

5. همان، آيه 121.

6. مريم (19) آيه 11.

7. نحل (16) آيه 68.

8. الميزان، ج 12، ص 292.

9. ر.ك: بحار الانوار، ج 18، ص 254 - 255.