4 . وهميّات - منطق (1) نسخه متنی

حاصل نمى شود . ( مشهورات صرف )

نكته مهم : قضيه مشهور لزوماً صادق نيست . چه بسا قضيه اى باطل بين قوم و يا طايفه اى شهرت پيدا كند .

4 . وهميّات

وهميات عبارتند از : قضاياى كاذبى كه قوه وهم برخلاف عقل آنها را صادق و بديهى مى شمارد و موجب اعتقاد به آنها مى شود ؛ مثل مرده ترس آور است ، هر موجودى مكان دارد .

قوه وهم دو نوع حكم دارد :

الف) حكم در امور حسى ؛ مثل يك جسم ممكن نيست در دو مكان باشد .

ب) حكم در امور عقلى ؛ مثل هر چه قابل اشاره نباشد موجود نيست .

چنين احكامى همواره نادرست است ، امّا به دليل غلبه وهم پذيرفته مى شود . بنابراين، وقتى احكام عقل مبتنى بر محسوسات و موافق آن باشد ، وهم آن را مى پذيرد ؛ و حكم صادر از سوى آن نيز صادق خواهد بود. مثل يك جسم ممكن نيست در دو مكان باشد. اما وقتى كه عقل به حقيقتى خلاف حس مى رسد ، وهم از قبول آن سر باز مى زند و به قضيه اى كاذب حكم مى كند. مثل هر چه قابل اشاره نباشد موجود نيست. به اين ترتيب، روشن مى شود كه منظور از وهميات در صناعات خمس ، دسته دوم ( حكم وهم در امور عقلى ) است .

5 . مسلّمات

مسلّمات عبارتند از : قضايايى كه مورد قبول مخاطبند و در جريانِ بحث به منظور ملزم كردنِ مخاطب به قبول نتيجه مورد نظر به كار مى روند .

قضاياى مسلّم بر سه قسمند :

الف) مسلّم نزد همگان ؛ مثل يقينيات ؛

ب) مسلّم نزد گروهى خاص ؛ مثل تسلسل محال است ) نزد فيلسوفان و متكلّمان ) ؛

ج) مسلّم نزد فردى خاص .

گاهى مسلّمات به قضايايى گفته مى شود كه مبتدى در ابتداى آموختن به جهت سهولت