منطق (1) نسخه متنی

نسبت هاى چهارگانه بين دو مفهوم كلى

اگر دو مفهوم كلى را از جهت مصاديق و افراد با يكديگر بسنجيم، يكى از چهار صورت زير را خواهند داشت:

1 . تساوى. اگر دو كلى در همه مصاديق مشترك باشند به گونه اى كه تمام افراد يك كلى، مصداقى براى كلى ديگر و بالعكس باشد، نسبت بين آن دو مفهوم تساوى است؛ مانند انسان و ناطق ؛

انسان و ناطق

2 . تباين. اگر دو كلى در هيچ مصداقى مشترك نباشند، بين آن دو مفهوم نسبت تباين برقرار است؛ مانند: زوج و فرد؛

فرد

زوج

3 . عموم و خصوص مطلق. اگر تمام افراد يك كلى مصداقى براى كلى ديگر باشند؛ ولى افراد مفهومِ كلى ديگر فراتر باشند، نسبت بين اين دو مفهومِ كلى، عموم و خصوص مطلق است؛ مانند: آهن و فلز؛

فلز

آهن

4 . عموم و خصوص من وجه. اگر دو كلى در افرادى مشترك و در مصاديقى غيرمشترك باشند، نسبت بين آنها عموم و خصوص من وجه است؛ مانند لباس و سفيد.

سفيد

لباس

بين دو مفهوم كلى تنها يكى از چهار نسبت فوق وجود دارد و فرض نسبت پنجم بين آن دو ممكن نيست؛ مثل اين كه يك كلى، شامل هيچ يك از افراد ديگرى نباشد، ولى كلى ديگر شامل تمام يا بعضى از افراد آن باشد.