صورت قضيه ، مادّه قضيه - منطق (1) نسخه متنی

على عالم است ، گل زيباست ، حسن اميدوار است .

مركّب تامّ انشايى ، مركّبى است كه از واقعيتى گزارش نمى دهد ؛ بلكه خود پديدآورنده معنايى و يا دربر دارنده پرسش ، در خواست و آرزويى است ؛ مانند بنويس ! ، آيا او خواهد آمد ؟ ، خدا كند كه بيايى ! .

مركّب تامّ خبرى ، چون از واقعيتى حكايت مى كند ،(17) متّصف به صدق و كذب مى شود ؛ يعنى مى توان گفت : راست است يا دروغ است به خلاف جملات انشايى . منظور از صدق قضيه ، مطابقت مفاد آن با واقع و مراد از كذب آن ، مخالفت آن با واقع است .

با توجّه به آنچه ذكر شد ، روشن مى شود كه هر مركّب تامّ خبرى يك جمله است ؛ ولى هر جمله اى لزوماً يك مركّب تامّ خبرى نخواهد بود ؛ چراكه ممكن است جمله اى مركّب تامّ انشايى باشد .

3 . قضيه ذاتاً به صدق يا كذب متّصف مى شود ؛ يعنى بدون هيچ تفسير و واسطه اى چنين اتّصافى را مى پذيرد . برخى جملات انشايى نيز متّصف به صدق و كذب مى شوند ؛ امّا از نظر منطقى قضيه ناميده نمى شوند ؛ زيرا اتّصاف آنها به صدق و كذب ، ذاتى نيست ، بلكه به گونه دلالت التزامى و در پرتو تحليل به يك جمله خبرى ، چنين اتّصافى را مى پذيرد ؛ آنچه حقيقتاً مورد تصديق يا تكذيب واقع مى شود همان جمله خبرى است كه مركّب تامّ انشايى به آن تحليل مى شود ؛ مانند تكدّى كردن انسان ثروتمند در جمله به من بيچاره كمك كنيد كه متّصف به كذب مى شود .

حال آن كه آنچه حقيقتاً چنين وصفى را مى پذيرد جمله خبرى من دارايى ندارم است . بنابر اين ، ذكر قيد ذاتاً در تعريف قضيه ، ضرورى است .

صورت قضيه ، مادّه قضيه

در منطق صورت ، قضيه تنها به لحاظ صورت مورد توجّه قرار مى گيرد . بنابراين، پيش از پرداختن به اقسام قضيه مناسب است مادّه و صورت قضيه از يكديگر ممتاز شوند .

صورت قضيه عبارت است از : ساختار و نحوه كنار هم قرار گرفتن اجزاى قضيه ، مانند