5 . تقسيم قضيّه شرطى منفصل به اتّفاقى و عنادى - منطق (1) نسخه متنی

خبرى به گونه اى حكم شده است كه هر دو نسبت نمى توانند صادق باشند ، هر چند هر دو نسبت مى توانند كاذب باشند ؛ يعنى اجتماع آن دو محال است ، ولى ارتفاع آنها محال نيست ؛ مانند يا هر كاغذى سفيد است يا سياه .

ج) قضيّه منفصل مانعة الخلوّ . قضيّه اى است كه در آن به تنافى و ستيز دو نسبت خبرى به گونه اى حكم شده است كه نمى تواند هر دو نسبت كاذب باشد هر چند مى تواند هر دو نسبت صادق باشند ؛ يعنى ارتفاع آن دو محال است ، ولى اجتماع آنها محال نيست ؛ مانند يا مكافات عمل در دنياست يا در آخرت .

منظور از اظهار قضيّه مانعة الخلوّ بيان اين امر است كه دست كم يكى از دو جزء قضيّه صادق است .

5 . تقسيم قضيّه شرطى منفصل به اتّفاقى و عنادى

قضيّه منفصل را مى توان به اتّفاقى و عنادى تقسيم كرد . در قضيّه عنادى ، انفصال و جدايى مقدّم و تالى برخاسته از طبيعت طرفين است و به همين جهت ضرورى و غير قابل تخلّف است ؛ امّا در قضيّه اتفاقى ، تنافى و جدايى مقدّم و تالى از يكديگر امرى اتفاقى و غير ضرورى است . عنادى ، مانند يا عدد زوج است يا فرد ؛ اتفاقى ، مانند قبل از ظهر يا حسن به مدرسه مى رود يا حسين .

اقسام قضاياى شرطى را به صورت نمودار زير مى توان نشان داد :

قضيّه شرطى

متّصل منفصل

شخصيّه مهمله محصوره شخصيّه مهمله محصوره

لزومى اتّفاقى لزومى اتّفاقى لزومى اتّفاقى حقيقى مانعة الجمع مانعة الخلوّ

عنادى اتّفاقى عنادى اتّفاقى عنادى اتّفاقى