لطفا منتظر باشید ...
متولد شد. نخستين آثارش را از 1334 در مجلات ادبي به چاپ رساند. او كه در ابتدا به
عنوان نمايشنامه نويسي چيره دست (با نام مستعار گوهر مراد) شهرت يافته بود، با
نگارش داستان هاي زيبايي چون «گدا»، «دو برادر» و «آرامش در حضور ديگران»، جايگاه
خود را به عنوان يكي از خلاق ترين داستان نويسان ايران نيز تثبيت كرد. آثار او
دستمايه ي برخي از بهترين فيلم هاي بلند سينماي ايران قرار گرفته است، كه از جمله ي
آنها مي توان فيلم هاي "گاو" (ساخته ي داريوش مهرجويي، 1348)، "آرامش در حضور
ديگران" (ساخته ي ناصر تقوايي، 1349) و "دايره ي مينا" (ساخته ي داريوش مهرجويي،
1353) را نام برد.ساعدي در دوم آذر 1364 به علت خون ريزي دستگاه گوارش در
فرانسه درگذشت و در گورستان پرلاشز در كنار صادق هدايت يه خاك سپرده
شد.كتابهاي
مربوط:
آشفته حالان
بيداربخت تاتار
خندان ترس و
لرزتوپچوب بدستهاي
ورزيل خانه
روشني شناختنامه غلامحسين
ساعديضحاك (نمايشنامه
در پنج پرده)عزاداران
بيل غريبه در
شهرغلامحسين
ساعديگاوواهمه هاي بي نام و
نشان
گدا
1يه ماه نشده سه دفعه رفتم قم و برگشتم، دفعه ي آخر انگاربه دلم برات شده بود كه كارها خراب مي شود اما بازم نصفه هاي شب با يه ماشين قراضه
راه افتادم و صبح آفتاب نزده، دم در خونه ي سيد اسدالله بودم. در كه زدم عزيز خانوم
اومد، منو كه ديد، جا خورد و قيافه گرفت. از جلو در كه كنار مي رفت هاج و واج نگاه
كرد و گفت: «خانوم بزرگ مگه نرفته بودي؟»روي خودم نياوردم، سلام عليك كردم
و رفتم تو، از هشتي گذشتم، توي حياط، بچه ها كه تازه از خواب بيدار شده بودند و
داشتند لب حوض دست و رو مي شستند، پاشدند و نگام كردند. من نشستم كنار ديوار و
بقچه مو پهلوي خودم گذاشتم و همونجا موندم . عزيز خانوم دوباره پرسيد: «راس راسي
خانوم بزرگ، مگه نرفته بودي؟»گفتم: «چرا ننه جون، رفته بودم، اما دوباره
برگشتم.»عزيز خانوم گفت: «حالا كه مي خواستي بري و برگردي، چرا اصلاً رفتي؟
مي موندي اين جا و خيال مارم راحت مي كردي.» خنديدم و گفتم: «حالا برگشتم
كه خيالتون راحت بشه، اما ننه، اين دفعه بي خودي نيومدم، واسه كار واجبي
اومدم.»بچه ها اومدند و دوره ام كردند و عزيز خانوم كه رفته رفته سگرمه هاش
توهم مي رفت، كنار باغچه نشست و پرسيد: «كار ديگه ات چيه؟»گفتم: «اومدم
واسه خودم يه وجب خاك بخرم، خوابشو ديدم كه رفتني ام.»عزيز خانوم جابجا شد
و گفت: «تو كه آه در بساط نداشتي، حالا چه جوري مي خواي جا بخري؟»گفتم: «يه
جوري ترتيبشو داده م.» و به بقچه ام اشاره كردم.عزيز خانوم عصباني شد و
گفت: «حالا كه پول داري پس چرا هي مياي ابنجا و سيد بيچاره رو تيغ مي زني؟ بدبخت از
صبح تا شام دوندگي مي كنه، جون مي كنه و وسعش نمي رسه كه شكم بچه هاشو سير بكنه، تو
هم كه ول كنش نيستي، هي ميري و هي مياي و هر دفعه يه چيزي ازش
مي گيري.»بربر زل زد تو چشام كه جوابشو بدم و منم كه بهم برخورده بود،
جوابشو ندادم. عزيزه غرولندكنان از پله ها رفت بالا و بچه هام با عجله پشت سرش،
انگار مي ترسيدند كه من بلايي سرشون بيارم. اما من همونجا كنار ديوار بودم كه
نفهميدم چطور شد خواب رفتم. تو خواب ديدم كه سيد از دكان برگشته و با عزيزه زير
درخت ايستاده حرف منو مي زنه، عزيزه غرغرش دراومده و هي خط و نشان مي كشه كه اگر
سيد جوابم نكنه خودش ميدونه چه بلايي سرم بياره. از خواب پريدم و ديدم راسي راسي
سيد اومده و تو هشتي، بلند بلند با زنش حرف ميزنه. سيد مي گفت: «آخه چه كارش كنم،
در مسجده، نه كندنيه، نه سوزوندني، تو يه راه نشونم بده، ببينم چه كارش مي تونم
بكنم.»عزيز خانوم گفت: «من نمي دونم كه چه كارش بكني، با بوق و كرنا به
همه ي عالم و آدم گفته كه يه پاپاسي تو بساطش نيس، حالا اومده واسه خودش جا بخره،
لابد وادي السلام و اينا رو پسند نمي كنه، مي خواد تو خاك فرج باشه. حالا كه اينهمه
پول داره، چرا ول كن تو نيس؟ چرا نميره پيش اوناي ديگه؟ اين همه پسر و دختر داره،
چون تو از همه پخمه تر و بيچاره تري اومده وبال گردنت شده؟ سيد عبدالله، سيد مرتضي،
جواد آقا، سيد علي، اون يكيا، صفيه، حوريه، امينه آغا و اون همه داماد پولدار، چرا
فقط ريش تو را چسبيده؟»سيد كمي صبر كرد و گفت: «من كه عاجز شدم، خودت هر
كاري دلت مي خواد بكن، اما يه كاري نكن كه خدا رو خوش نياد، هر چي باشه
مادرمه.»از هشتي اومدند بيرون و من چشمامو بستم و خودمو به خواب زدم. سيد
از پله ها رفت بالا و بعد همانطور بي سر و صدا اومد پايين و از خانه رفت بيرون. من
يه تيكه نون از بقچه م درآوردم و خوردم و همونجا دراز كشيدم و خوابيدم. شبش تو
ماشين آنقدر تكون خورده بودم كه نمي تونستم سرپا وايسم. چشممو كه باز كردم، هوا
تاريك شده بود و تو اتاق چراغ روشن بود. چند دفعه سرفه كردم و بعد رفتم كنار حوض،
آبو بهم زدم، هيشكي بيرون نيومد، پله ها رو رفتم بالا و ديدم عزيز خانوم و بچه ها
دور سفره نشسته اند و شام مي خورند، سيد هنوز نيومده بود، توي دهليز منتظر شدم، شام
كه تمام شد، سرمو بردم تو وگفتم: «عزيز خانوم، عزيز خانوم جون.»ماهرخ دختر
بزرگ اسدالله از جا پريد و جيغ كشيد، همه بلند شدند، عزيز خانوم فتيله ي چراغو كشيد
بالا و گفت: «چه كار مي كني عفريته؟ مي خواي بچه هام زهره ترك بشن؟»پس پس
رفتم و گفتم: «مي خواستم ببينم سيد نيومده؟»عزيز خانوم گفت: «مگه كوري، چشم
نداري و نمي بيني كه نيومده؟ امشب اصلاً خونه نمياد.»گفتم: «كجا
رفته؟»دست و پاشو تكان داد و گفت: «من چه مي دونم كدوم جهنمي
رفته.»گفتم: «پس من كجا بخوابم؟»گفت: «روسر من، من چه مي دونم كجا
بخوابي، بچه هامو هوايي نكن و هر جا كه مي خواي بگير بخواب.»همونجا تو
دهليز دراز كشيدم و خواب رفتم. صبح پا شدم، مي دونستم كه عزيزه چشم ديدن منو نداره
اين بود كه تا نماز خوندم پا شدم از خونه اومدم بيرون و رفتم حرم. اول حضرت معصومه
را زيارت كردم و بعد بيرون در بزرگ حرم، چارزانو نشستم و صورتمو پوشوندم و دستمو
دراز كردم طرف اونايي كه براي زيارت خانوم مي اومدند. آفتاب پهن شده بود كه پاشدم و
پولامو جمع كردم و گوشه ي بقچه گره زدم و راه افتادم. نزديكياي ظهر، دوباره اومدم
خونه ي سيد اسدالله. واسه بچه ها خروس قندي و سوهان گرفته بودم، در كه زدم ماهرخ
اومد، درو نيمه باز كرد و تا منو ديد فوري درو بست و رفت. من باز در زدم، زن غريبه
اي اومد و گفت: «سيد اسدالله سه ماه آزگاره كه از اين خونه رفته.»گفتم:
«كجا رفته؟ ديشب كه اين جا بود.»زن گفت: «نمي دونم كجا رفته، من چه مي دونم
كجا رفته.»درو بهم زد و رفت، مي دونستم دروغ ميگه، تا عصر كنار در نشستم كه
بلكه سيد اسدالله پيدايش بشه، وقتي ديدم خبري نشد، پا شدم راه افتادم، يه هو به
كله م زد كه برم دكان سيدو پيدا بكنم. اما هر جا رفتم كسي سيد اسدالله آيينه بندو
نمي شناخت، كنار سنگ تراشي ها آيينه بندي بود كه اسمش سيد اسدالله بود، يه مرد با
عمامه و عبا اونجا نشسته بود. مي دونستم سيد هيچ وقت عمامه نداره. برگشتم و همينطور
ول گشتم و وقت نماز كه شد رفتم حرم و صدقه جمع كردم و اومدم تو بازار. تا نزديكياي
غروب اين در و اون در دنبال سيد اسدالله گشتم، مثل اون وقتا كه بچه بود و گم مي شد
و دنبالش مي گشتم. پيش خود گفتم بهتره باز برم دم در خونه ش، اما ترس ورم داشته
بود، از عزيزه مي ترسيدم، از بچه هاش مي ترسيدم، از همه مي ترسيدم، زبانم لال، حتا
از حرم خانوم معصومه م مي ترسيدم، يه دفعه همچو خيالات ورم داشت كه فكر كردم بهتره
همون روز برگردم، رفتم پاي ماشين ها كه سيد اسدالله را ديدم با دست هاي پر از اونور
پياده رو رد مي شد، صداش كردم ايستاد، دويدم و دستشو گرفتم و قربون صدقه اش رفتم و
براش دعا كردم، جا خورده بود و نمي تونست حرف بزنه، زبونش بند اومده بود و هاج و
واج نگام مي كرد. گفتم: «ننه جون، نترس، نميام خونه ت، مي دونم عزيز خانوم چشم ديدن
منو نداره، من فقط دلم برات يه ذره شده بود، مي خواستم ببينمت و
برگردم.»سيد گفت: «آخه مادر، تو ديگه يه ذره آبرو برا من نذاشتي، عصري
ديدمت تو حرم گدايي مي كردي فوري رد شدم و نتونستم باهات حرف بزنم، آخر عمري اين چه
كاريه مي كني؟»من هيچ چي نگفتم. سيد پرسيد: «واسه خودت جا
خريدي؟»گفتم: «غصه ي منو نخورين، تا حال هيچ لاشه اي رو دست كسي نمونده، يه
جوري خاكش مي كنن.»بغضم تركيد و گريه كردم، سيد اسدالله م گريه ش گرفت، اما
به روي خودش نياورد و از من پرسيد: «واسه چي گريه مي كني؟»گفتم: «به غريبي
امام هشتم گريه مي كنم.»سيد جيب هاشو گشت و يك تك تومني پيدا كرد و داد به
من و گفت: «مادر جون، اين جا موندن واسه تو فايده نداره، بهتره برگردي پيش سيد
عبدالله، آخه من كه نمي تونم زندگي تو رو روبرا كنم، گدايي م كه نمي شه، بالاخره
مي بينن و مي شناسنت و وقتي بفهمن كه عيال حاج سيد رضي داره گدايي مي كنه، استخوناي
پدرم تو قبر مي لرزه و آبروي تمام فك و فاميل از بين ميره، برگرد پيش عبدالله، اون
زنش مثل عزيزه سليطه نيس، رحم و انصاف سرش ميشه.»پاي ماشين ها كه رسيديم به
يكي از شوفرا گفت: «پدر، اين پيرزنو سوار كن و شوش پياده ش بكن، ثواب
داره.»برگشت و رفت، خداحافظي م نكرد ، ديگه صداش نزدم، نمي خواست بفهمند كه
من مادرشم.2تو خونه ي سيد عبدالله دلشون برام تنگ شده بود. سيد
با زنش رفته بود و بچه ها خونه رو رو سر گرفته بودند. خواهر گنده و باباغوري
رخشنده هم هميشه ي خدا وسط ايوان نشسته بود و بافتني مي بافت، صداي منو كه شنيد و
فهميد اومدم، گل از گلش واشد، بچه هام خوشحال شدند، رخشنده و سيد عبدالله قرار نبود
به اين زودي ها برگردند، نون و غذا تا بخواي فراوان بود، بچه ها از سر و كول هم
بالا مي رفتند و تو حياط دنبال هم مي كردند، مي ريختند و مي پاشيدند و سر به سر
من مي ذاشتند و مي خواستند بفهمند چي تو بقچه م هس. اونام مثل بزرگتراشون
مي خواستند از بقچه ي من سر در بيارن، خواهر رخشنده تو ايوان مي نشست و قاه قاه
مي خنديد و موهاي وزكرده شو پشت گوش مي گذاشت با بچه ها هم صدا مي شد و مي گفت:
«خانوم بزرگ، تو بقچه چي داري؟ اگه خوردنيه بده بخوريم.»و من مي گفتم: «به
خدا خوردني نيس، خوردني تو بقچه ي من چه كار مي كنه.»بيرون كه مي رفتم
بچه هام مي خواستن با من بيان، اما من هرجوري بود سرشونو شيره مي ماليدم و مي رفتم
خيابون. چارراهي بود شبيه ميدونچه، گود و تاريك كه هميشه اونجا مي نشستم، كمتر كسي
از اون طرفا در مي شد و گداييش زياد بركت نداشت و من واسه ثوابش اين كارو مي كردم.
خونه كه بر مي گشتم خواهر رخشنده مي گفت: «خانوم بزرگ كجا رفته بودي؟ رفته بودي پيش
شوهرت؟»بعد بچه ها دوره ام مي كردند و هر كدوم چيزي از من مي پرسيدند و من
خنده م مي گرفت و نمي تونستم جواب بدم و مي افتادم به خنده، يعني همه مي افتادند و
اونوقت خونه رو با خنده مي لرزونديم. خواهر رخشنده منو دوست داشت، خيلي م دوست
داشت، دلش مي خواست يه جوري منو خوشحال بكنه، كاري واسه من بكنه، بهش گفتم يه توبره
واسه من دوخت. توبره رو كه تموم كرد گفت: « توبره دوختن شگون داره. خبر خوش مي
رسه.»اين جوري م شد ، فرداش آفتاب نزده سرو كله ي عبدالله و رخشنده پيدا شد
كه از ده برگشته بودند، رخشنده تا منو ديد جا خورد و اخم كرد، سيد عبدالله چاق شده
بود، سرخ و سفيد شده بود، ريش در آورده بود، بي حوصله نگام كرد و محلم نذاشت. پيش
خود گفتم حالا كه هيشكي محلم نمي ذاره، بزنم برم، موندن فايده نداره، هركي منو مي
بينه اوقاتش تلخ ميشه، ديگه نمي شد با بچه ها گفت و خنديد، خواهر رخشنده هم ساكت
شده بود. سيد عبدالله رفت تو فكر و منو نگاه كرد و گفت: «چرا اين پا اون پا مي كني
مادر؟»گفتم: «مي خوام بزنم برم.»خوشحال شد و گفت: « حالا كه
مي خواي بري همين الان بيا با اين ماشين كه ما رو آورده برو ده.»بچه ها
برام نون و پنير آوردند، من بقچه و توبره اي كه خواهر رخشنده برام دوخته بود
ورداشتم و چوبي رو كه سيد عوض عصا بخشيده بود دست گرفتم و گفتم: «حرفي ندارم،
ميرم.»بچه ها رو بوسيدم و بچه ها منو بوسيدند و رفتم بيرون، ماشين دم در
بود، سوار شدم. بچه ها اومدند بيرون و ماشينو دوره كردند، رخشنده و خواهرش نيومدند،
سيد دو تومن پول فرستاده گفته بود كه يه وقت به سرم نزنه برگردم. صداي گريه ي خواهر
رخشنده رو از تو خونه شنيدم. دختر بزرگ رخشنده گفت: «اون مي ترسه، مي ترسه شب يه
اتفاقي بيفته.» نزديكياي ظهر رسيدم ده، پياده كه شدم منو بردند تو يه دخمه كه در
كوچك و چارگوشي داشت. پاهام، دستام همه درد مي كرد، شب برام نون و آبگوشت آوردند،
شام خوردم و بلند شدم كه نماز بخونم در دخمه رو باز كردم، پيش پايم دره ي بزرگي بود
و ماه روي آن آويزان بود و همه جا مثل شير روشن بود و صداي گرگ مي اومد، صداي
گرگ، از خيلي دور مي اومد، و يه صدا از پشت خونه مي گفت: «الان مياد تو رو مي خوره
گرگا پيرزنا رو دوس دارن.»همچي به نظرم اومد كه دارم دندوناشو مي بينم، يه
چيز مثل مرغ پشت بام خونه قدقد كرد و نوك زد. پيش خود گفتم خدا كنه كه هوايي نشم،
اين جوري ميشه كه يكي خيالاتي ميشه. از بيرون ترسيدم و رفتم تو. از فردا ديگه
حوصله ي دره و ماه و بيرونو نداشتم، همه ش تو دخمه بودم، دلم گرفته بود، فكر
مي كردم كه چه جوري شد كه اين جوري شد. گريه مي كردم،گريه مي كردم به غريبي امام
غريب، به جواني سقاي كربلا. ياد صفيه افتاده بودم و دلم براش تنگ شده بود، اما از
شوهرش مي ترسيدم، با اين كه مي دونستم نمي دونه من كجام، باز ازش مي ترسيدم، وهم و
خيال برم مي داشت.ده همه چيزش خوب بود، اما من نمي تونستم برم صدقه جمع
كنم. عصرها مي رفتم طرفاي ميدونچه و تاشب مي نشستم اونجا. كاري به كار كسي نداشتم،
هيشكي م كاري با من نداشت، كفشامو تو راه گم كرده بودم و فكر مي كردم كاش يكي پيدا
مي شد و محض رضاي خدا يه جف كفش بهم مي بخشيد، مي ترسيدم از يكي بخوام، مي ترسيدم
به گوش سيد برسه و اوقاتش تلخ بشه، حالم خوش نبود، شب ها خودمو كثيف مي كردم، بي
خودي كثيف مي شدم نمي دونستم چرا اين جوري شده م، هيشكي م نبود كه بهم
برسه.يه روز درويش پيري اومد توي ده. شمايل بزرگي داشت كه فروخت به من، اون
شب و شب بعد، همه ش نشستم پاي شمايل و روضه خوندم. خوشحال بودم و مي دونستم كه
گدايي با شمايل ثوابش خيلي بيشتره.يه شب كه دلم گرفته بود، نشسته بودم و
خيالات مي بافتم كه يه دفه ديدم صدام مي زنن، صدا از خيلي دور بود، درو وا كردم و
گوش دادم، از يه جاي دور، انگار از پشت كوه ها صدام مي زدند. صدا آشنا بود، اما
نفهميدم صداي كي بود، همه ي ترسم ريخت پا شدم شمايل و بند و بساطو ورداشتم و راه
افتادم، جاده ها باريك و دراز بود، و بيابون روشن بود و راه كه مي رفتم همه چيز
نرم بود، جاده پايين مي رفت و بالا مي آمد، خسته ام نمي كرد همه اينا از بركت دل
روشنم بود، از بركت توجه آقاها بود، از آبادي بيرون اومدم و كنار زمين يكي نشستم
خستگي در كنم كه يه مرد با سه شتر پيداش شد، همونجا شروع كردم به روضه خوندن، مرد
اول ترس برش داشت و بعد دلش به حالم سوخت و منو سوار كرد و خودشم سوار يكي شد. شتر
سوم پشت سرما دوتا، آرام آرام مي اومد. دلم گرفته بود و ياد شام غريبان كربلا
افتادم و آهسته گريه كردم.3به جواد آقا گفتم ميرم كار مي كنم و
نون مي خورم، سير كردن يه شكم كه كاري نداره، كار مي كنم و اگه حالا گدايي مي كنم
واسه پولش نيس، واسه ثوابشه، من از بوي نون گدايي خوشم مياد، از ثوابش خوشم مياد،
به شما هم نباس بر بخوره، هر كس حساب خودشو خودش پس ميده و جواد آقا گقت كه تو خونه
رام نميده، برم هر غلطي دلم مي خواد بكنم، و درو بست. مي دونستم كه صفيه اومده پشت
در و فهميده كه جواد آقا نذاشته من برم تو و رفته خودشو زده، غصه خورده، گريه كرده،
و جواد آقا كه رفته توي اتاق، ننوي بچه را تكون داده و خودشو به نفهمي زده.
مي دونستم كه يه ساعت ديگه جواد آقا ميره بازار. رفتم تو كوچه ي روبرو و يه ساعت
صبر كردم و دوباره برگشتم و در زدم كه يه دفعه جواد آقا درو باز كرد و گفت:
«خب؟»و من گفتم: «هيچ.»و راهمو كشيدم رفتم. و جواد آقا اون قدر منو
نگاه كرد كه از كوچه رفتم بيرون. و شمايلو از تو بقچه در آوردم و شروع كردم به
مداحي مولاي متقيان. زن لاغري پيدا شد كه اومد نگام كرد و صدقه داد و گفت: «پيرزن
از كجا مياي، به كجا ميري؟»گفتم: «از بيابونا ميام و دنبال كار مي
گردم.»گفت: «تو با اين سن و سال مگه مي توني كاري بكني؟»گفتم: «به
قدرت خدا و كمك شاه مردان، كوه روي كوه ميذارم.»گفت: «لباس ميتوني
بشوري؟»گفتم: «امام غريبان كمكم مي كنه.»گفت: «حالا كه اين طوره
پشت سر من بيا.»پشت سرش راه افتادم، رفتيم و رفتيم تو كوچه ي خلوتي به
خونه ي بزرگي رسيديم كه هشتي درندشتي داشت. رفتيم تو، حياط بزرگ بود و حوض بزرگي م
داشت كه يه دريا آب مي گرفت وسط حياط بود و روي سكوي كنار حوض، چند زن بزك كرده
نشسته بودند عين پنجه ي ماه، دهنشون مي جنبيد و انگار چيزي مي خوردند كه تمومي
نداشت. منو كه ديدند خنده شون گرفت و خنديدند و هي با هم حرف مي زدند و پچ پچ
مي كردند و بعد گفتند كه من نمي تونم لباس بشورم، بهتره بشينم پشت در. با شمايل و
بقچه نشستم پشت در، و اون زن لاغر بهم گفت هر كي در زد ربابه رو خواست راش بدم و
بذارم بياد تو. تا چند ساعت هيشكي در نزد. من نشسته بودم و دعا مي خوندم، با خداي
خودم راز و نياز مي كردم، گوشه ي دنجي بود، و از تاريكي اصلاً باكيم نبود. از حياط
سرو صدا بلند بود و نمي دونم كيا شلوغ مي كردند، اون زن بهم گفته بود كه سرت تو لاك
خودت باشه، و منم سرم تو لاك خودم بود كه در زدند، گفتم: «كيه؟»گفت: «ربابه
رو مي خوام.»درو وا كردم، مرد ريغونه اي تلوتلوخوران آمد تو و يكراست رفت
داخل حياط. از توي حياط صداي خنده بلند شد و بعد همه چيز مثل اول ساكت شد، آروم
آروم خوابم گرفت، و تو خواب ديدم بازم رفته م خونه ي صفيه و در مي زنم كه جواد آقا
درو باز كرد و گفت خب؟ و من گفتم هيچ، و يك دفعه پريد بيرون و من فرار كردم و او با
شلاق دنبالم كرد، تو اين دلهره بودم كه در زدند از خواب پريدم، ترس برم داشت، غير
جواد آقا كي مي تونست باشه؟ گفتم: «كيه؟»جواد آقا: «واكن.»گفتم:
«كي رو مي خواي؟»گفت: «ربابه رو.»گفتم: «نيستش.»گفت: «ميگم
واكن سليطه.»و شروع كرد به در زدن و محكم تر زدن. همون زن لاغر اومد و گفت:
«چه خبره؟»گفتم: «الهي من فدات شم، الهي من تصدقت، درو وا
نكن.»گفت: «چرا؟»گفتم: «اگه واكني منو بيچاره مي كنه، فكر مي كنه
اومدم اين جا گدايي.»گفت: «اين كيه كه مي خواد تو رو بيچاره
كنه؟»گفتم: «جواد آقا، دامادم.»گفت: « پاشو تو تاريكي قايم
شو.»پا شدم و رفتم تو تاريكي قايم شدم، زنيكه درو وا كرد، صداي قدم هاشو
شنيدم اومد تو و غرولند كرد و رفت تو حياط، از تو حياط صداي غيه و خوشحالي بلند شد،
بعد همه چي مثل اول آرام شد. من برگشتم و درو وا كردم، بيرون خوب و روشن و پر بود،
بقچه و شمايلو برداشتم و گفتم: «يا قمر بني هاشم، تو شاهد باش كه از دست اينا چي مي
كشم.» و از در زدم بيرون.4اون شب صدقه جمع نكردم، نون بخور
نميري داشتم، عصا بدست، شمايل و بقچه زير چادر، منتظر شدم، ماشين سياهي اومد و منو
سوار كرد، از شهر رفتيم بيرون سركوچه ي تنگ و تاريكي پياده م كرد. آخر كوچه روشنايي
كم سويي بود. از شر همه چي راحت بودم، وقتش بود كه ديگه به خودم برسم، به آخر كوچه
كه رسيدم در باز بود و رفتم تو. باغ بزرگي بود و درخت هاي پير و كهنه، شاخه به
شاخه ي هم داشتند و صداي آب از همه طرف شنيده مي شد، قنديل كهنه و روشني از شاخه ي
بيدي آويزون بود. زير قنديل نشستم و منتظر شدم، قمر و فاطمه و ماهپاره اومدند، هر
چار تا اول گريه كرديم و بعد نشستيم به درد دل، قمرخپله و چاق مانده بود، اما شكمش،
طبله ي شكمش وا رفته بود، فاطمه آب شده بود و چيزي ازش نمونده بود، اما هنوزم
مي خنديد و آخرش گريه مي كرد. ماهپاره گشنه ش بود، همانطور كه چين هاي صورتش تكان
تكان مي خورد انگشتاشو مي جويد، نمي دونست چشه، اما من مي دونستم كه گشنشه، بقچه مو
باز كردم و نونا رو ريختم جلوش، فاطمه هنوز بقچه شو داشت و هنوزم مواظبش بود.
ماهپاره شروع كرد به خوردن نونا، همچي به نظرم اومد كه خوردن يادش رفته، يه جوري
عجيبي مي جويد و مي بلعيد، بعد نشستيم به صحبت، و هر سه نفرشون گله كردند كه چرا به
ديدنشون نميرم، من هي قسم و آيه كه نبودم، اما باورشون نمي شد، بعد، از گدايي حرف
زديم و من، فاطمه رو هر كارش كردم از بقچه ش چيزي نگفت، بعد رفتيم لب حوض، من همه
چي رو براشون گفتم، گفتم كه دنيا خيلي خوب شده، منم بد نيستم، صدقه جمع مي كنم،
شمايل مي گردونم، فاطمه گفت: «حالا كه شمايل مي گردوني يه روضه قاسم برامون بخون،
دلمون گرفته.»هر چارتامون زير درختا نشسته بوديم، من روضه خوندم، فاطمه اول
خنده اش گرفت و بعد شروع به گريه كرد، و ما هر چار نفرمون گريه كرديم، از توي باغ
هم هاي هاي گريه اومد.5دعاي علقمه كه تموم شد، به فكر خونه و
زندگيم افتادم، همه را جمع كرده گذاشته بودم منزل امينه آغا. عصر بود كه رفتم و در
زدم، خودش اومد درو باز كرد. انگار كه من از قبرستون برگشته م بهتش زد، من هيچي
نگفتم، نوه هاش اومدند، دخترش نبود، و من ديگه نپرسيدم كجاس، مي دونستم كه مثل
هميشه رفته حموم.امينه گفت: «كجا هستي سيد خانوم ؟»گفتم: «زير
سايه تون.»امينه گفت :« چه عجب از اين طرفا؟»گفتم: «اومدم ببينم
زندگيم در چه حاله.»امينه زيرزمين را نشان داد و گفت: «چند دفه سيد مرتضي و
جواد آقا و حوريه اومده ن سراغ اينا، و من نذاشتم دست بزنن، به همه شون گفتم هنوز
خودش حي و حاضره، هر وقت كه سرشو گذاشت زمين، من حرفي ندارم بيايين و ارث خودتونو
ببرين.»از زيرزمين بوي ترشي و سدر و كپك مي اومد، قالي ها و جاجيم ها را
گوشه ي مرطوب زيرزمين جمع كرده بودند، لوله هاي بخاري و سماورهاي بزرگ و حلبي ها رو
چيده بودند روهم، يه چيز زردي مثل گل كلم روي همه شون نشسته بود، بوي عجيبي همه جا
بود و نفس كه مي كشيدي دماغت آب مي افتاد، سه تا كرسي كنار هم چيده بودند، وسطشون
سه تا بزغاله ي كوچك عين سه تا گربه، نشسته بودند و يونجه مي خوردند. جونور عجيبي م
اون وسط بود كه دم دراز و كله ي سه گوشي داشت و تندتند زمين را ليس مي زد و خاك
مي خورد.امينه ازم پرسيد: «پولا را چه كردي سيد خانوم؟»من گفتم:
«كدوم پولا؟»امينه گفت: «عزيزه نوشته كه رفته بودي قم واسه خودت مقبره
بخري؟»گفتم: «تو هم باورت شد؟»امينه گفت: «من يكي كه باورم نشد،
اما از دست اين مردم، چه حرفا كه در نميارن.»گفتم: «گوشت بدهكار
نباشه.»امينه پرسيد: «كجاها ميري، چه كارا مي كني؟»گفتم: «همه جا
ميرم، تو قبرستونا شمايل مي گردونم، روضه مي خونم، مداح شده ام.»بچه هاي
امينه نيششان باز شد، خوشم اومد، شمايلو نشانشون دادم، ترسيدند و در
رفتند.امينه گفت: «حالا دلت قرص شد؟ ديدي كه تمام دار و ندارت سر جاشه و
طوري نشده؟»گفتم: «خدا بچه هاتو بهت ببخشه، يه دونه از اين بقچه هام بهم
بده، مي خوام واسه شمايلم پرده درست كنم.»امينه گفت: «نميشه، بچه هات راضي
نيستن، ميان و باهام دعوا مي كنن.»گفتم: «باشه، حالا كه راضي نيستن، منم
نمي خوام.»و اومدم بيرون. يادم اومد كه شمايل حضرت بهتره كه پرده نداشته
باشه، تازه گرد و غبار قبرستون ها كافيه كه چشم ناپاك به جمال مباركش نيفته، سر
دوراهي رسيدم و نشستم و شروع كردم به روضه خوندن. مردها به تماشا ايستادند. من
مصيبت مي گفتم و گريه مي كردم، و مردم بي خودي
مي خنديدند.6ديگه كاري نداشتم، همه ش تو خيابونا و كوچه ها ولو
بودم و بچه ها دنبالم مي كردند، من روضه مي خوندم و تو يه طاس كوچك آب تربت
مي فروختم، صدام گرفته بود، پاهام زخمي شده بود و ناخن پاهام كنده شده بود و
مي سوخت، چيزي تو گلوم بود و نميذاشت صدام دربيايد، تو قبرستون مي خوابيدم، گرد و
خاك همچو شمايلو پوشانده بود كه ديگه صورت حضرت پيدا نبود، ديگه گشنه م نمي شد، آب،
فقط آب مي خوردم، گاهي هم هوس مي كردم كه خاك بخورم، مثل اون حيوون كوچولو كه وسط
بره ها نشسته بود و زمين را ليس مي زد. زخم گنده اي به اندازه ي كف دست تو دهنم
پيدا شده بود كه مرتب خون پس مي داد، ديگه صدقه نمي گرفتم، توي جماعت گاه گداري
بچه هامو مي ديدم كه هروقت چشمشون به چشم من مي افتاد خودشونو قايم مي كردند. شب
جمعه تو قبرستون بودم، و پشت مرده شور خونه نماز مي خوندم كه پسر بزرگ سيد مرتضي و
آقا مجتبي اومدند سراغ من كه بريم خونه. من نمي خواستم برم. اونا منو به زور بردند
و سوار ماشين كردند و رفتيم و من يه دفعه خودمو تو باغ بزرگي ديدم. منو زير درختي
گذاشتند و خودشون رفتند تو يه اتاق بزرگي كه روشن بود و بعد با مرد چاقي اومدند
بيرون و ايستادند به تماشاي من. پسر سيد مرتضي و آقا مجتبي رفتند پشت درختا و ديگه
پيداشون نشد، دو نفر اومدند و منو بردند تو يه راهروي تاريك. و انداختنم تو يه اتاق
تاريك و من گرفتم خوابيدم. فردا صبح اتاق پر گدا بود و وقتي منو ديدند، ازم نون
خواستند و من روضه ي ابوالفضل براشون خوندم. توي يه گاري برامون آبگوشت آوردند و ما
همه رفتيم توي باغ كه آبگوشت بخوريم، اما زخم بزرگ شده دهنمو پر كرده بود و من
نمي تونستم چيزي قورت بدم، بين اونهمه آدم هيشكي به شمايل من عقيده نداشت، يه شب
خواب صفيه و حوريه رو ديدم، و يه شب ديگه بچه هاي سيد عبدالله رو و شباي ديگه خواب
حضرتو، مثل آدماي هوايي ناراحت بودم، از همه طرف بهم فحش مي دادند، بد و بيراه
مي گفتند، مي خواستم برم بيرون. اما پيرمرد كوتوله اي جلو در نشسته بود كه هر وقت
نزديكش مي شدم چوبشو يلند مي كرد و داد مي زد: «كيش كيش.» يه روز كمال پسر بزرگ
صفيه با يه پسر ديگه اومدند سراغ من. صفيه برام كته و نون و پياز فرستاده بود. كمال
بهم گفت همه مي دونن كه من تو گداخونه ام، چشماش پر شد و زد زير گريه. بعد بهم گفت
كه من مي تونم از راه آب در برم، بعد خواست كفشاشو بهم ببخشه و ترسيد باهاش دعوا
بكنند، من از جواد آقا مي ترسيدم، از سيد مرتضي مي ترسيدم، از بيرون مي ترسيدم، از
اون تو مي ترسيدم. به كمال گفتم: «اگر خدا بخواد ميام بيرون.»اونا رفتند و
پيرمرد جلو در نصف كته و پيازمو ور داشت و بقيه شو بهم داد.شب شد و من وسط
درختا قايم شدم و سفيدي كه زد، من راه آبو پيدا كردم و بقچه و شمايلو بغل كردم و
مثل مار خزيدم توي راه آب، چار دست و پا از وسط لجن ها رد شدم، بيرون كه رسيدم
آفتاب زد و خونه ها به رنگ آتش در اومد.7از اون وقت به بعد،
ديگه حال خوشي نداشتم، زخم داخل دهنم بزرگ شده تو شكمم آويزون بود، دست به ديوار
مي گرفتم و راه مي رفتم، يه چيز عجيبي مثل قوطي حلبي، تو كله ام صدا مي كرد، يه چيز
مثل حلقه ي چاه از تو زمين باهام حرف مي زد، شمايل حضرت باهام حرف مي زد، امام
غريبان، خانم معصومه، ماهپاره، باهام حرف مي زدند، يه روز بچه هاي سيد عبدالله رو
ديدم كه خبر دادند خاله شون مرده، من مي دونستم، از همه چيز خبر داشتم.يه
روز بي خبر رفتم خونه امينه، در باز بود و رفتم تو، همه اونجا، تو حياط دور هم
جمعبودند، سيد اسدالله و عزيزه از قم اومده بودند و داشتند خونه زندگيمو تقسيم
مي كردند، هيشكي منو نديد، باهم كلنجار مي رفتند، به هم ديگه فحش مي دادند، به سر و
كله ي هم مي پريدند، جواد آقا و سيد عبدالله با هم سر قالي ها دعوا داشتند، و امينه
زار زار گريه مي كرد كه همه زحمتا رو اون كشيده و چيزي بهش نرسيده، صداي فاطمه رو
از زيرزمين شنيدم كه صدام مي كرد، يه دفعه كمال منو ديد و داد كشيد، همه برگشتند و
نگاه كردند، و بعد آرام آرام جمع شدند دور من، جواد آقا كه چشمانش دودو مي زد داد
كشيد: «مي بيني چه كارا مي كني؟» من دهنمو باز كردم ولي نتونستم چيزي بگم و
شمايلو به ديوار تكيه دادم، اونا اول من و بعد شمايل حضرتو نگاه كردند.جواد
آقا گفت: «بقچه تو وا كن، مي خوام بدونم اون تو چي هس.»امينه گفت: «سيد
خانوم بقچه تو وا كن و خيالشونو راحت كن.»جواد آقا گفت: «يه عمره سر
همه مون كلاه گذاشته، د ياالله زود باش.»بقچه مو باز كردم و اول نون
خشكه ها رو ريختم جلو شمايل، بعد خلعتمو در آوردم و نشانشون دادم، نگاه كردند و
روشونو كردند طرف ديگه، كمال پسر صفيه با صداي بلند به گريه
افتاد.
