شخصيت زيد بن على

همان طور كه در بررسى عقايد زيديه خواهيم ديد، فرقه هايى از زيديه گرچه امام على عليه السلام را افضل مردم پس از پيامبر صلّى الله عليه وآله مىدانند اما خلافت ابوبكر و عمر را مشروع تلقى مىكنند. دليل آنها جواز خلافت مفضول با وجود افضل است. در كتابهاى فرق و مذاهب، اهل سنت اين اعتقاد را به زيد نسبت مىدهند و دليل آنها گزارشى است كه در برخى كتابهاى تاريخى ذكر شده است. (123) اين گزارش بر طبق نقل ابن اثير چنين است: پس از خروج زيد جماعتى از سران بيعت كنندگان با زيد، نظر او را درباره ابوبكر و عمر جويا شدند. زيد در پاسخ گفت: خداوند آن دو را رحمت كند، من از اهل بيتم چيزى جز نيكى درباره آنها نشنيدم، بيشترين چيزى كه در اينجا وجود دارد اين است كه ما نسبت به خلافت از همه مردم سزاوارتر بوديم ولى ما را از آن محروم كردند و اين عمل به نظر ما باعث كفر آنها نمى شود و آنها به عدالت و بر طبق كتاب و سنت رفتار كردند. بيعت كنندگان پرسيدند: اگر آن دو ظالم نبودند، اگر آن دو ظالم نبودند، پس اينها (بنى اميه) نيز ظالم نيستند. زيد در پاسخ گفت: اينها مثل آن دو نيستند. اينان به ما و به شما و به خودشان ظلم مىكنند و من شما را به كتاب خدا و سنت پيامبر صلّى الله عليه وآله، بر پا داشتن سنتها و از ميان بردن بدعتها دعوت مىكنم. اگر اجابت كرديد، به سعادت مىرسيد و الا من وكيل و سرپرست شما نيستم.در اين حال گروهى از زيد جدا شدند و بيعتش را شكستند.(124)

اگر اين گزارش واقعى باشد، مهمترين نكته اى كه مىتوان از آن استفاده كرد تفاوت ميان ابوبكر و عمر با بنى اميه است. در اين نقل، زيد خلافت را حق خاندان خود مىداند و محروم كردن امام على عليه السلام از خلافت را باعث كفر نمى داند. اما از اينكه كارى كفرآميز نيست، نمى توان نتيجه گرفت كه آن كار صحيح است و در نتيجه خلافت مفضول با وجود افضل صحيح و مشروع است. به نظر مىرسد هدف اصلى زيد در پاسخش اين بود كه در بحبوحه جهاد بر ضد بنى اميه مسائل اختلافى ديگر مطرح نشود. او مىخواست تفاوت فاحش بنى اميه را با دو خليفه اول بيان كرده و از اين راه قيام خويش بر ضد بنى اميه را توجيه كند. به هر حال با چنين گزارشهايى نمى توان روايات صحيح و متعددى كه زيد را از اماميه مىدانند، رد كرد.