لطفا منتظر باشید ...
شخصيت زيد بن على
زيد فرزند امام سجاد عليه السلام است. او در نيمه دوم قرن اول و نيمه اول قرن دوم مىزيست و بر ضد هشام بن عبدالملك حاكم اموى قيام كرد و سرانجام به شهادت رسيد. امامان معصوم عليه السلام و دانشمندان اماميه معمولا زيد را به جهت دانش، تقوا و شجاعت ستوده و قيامش را مورد تاءييد قرار داده اند؛ از نظر آنها زيد بن على مدعى امامت نبود و به امامت پدر، برادر و پسر برادرش اعتقاد داشت و با رضايت آنان و با انگيزه انتقام خون امام حسين عليه السلام، امر به معروف و نهى از منكر و اصلاح امور امت و تشكيل حكومت و واگذارى آن به امامان معصوم عليه السلام قيام كرد. از نظر علمى و اعتقادى، زيد شاگرد پدر و برادرش، امام سجاد عليه السلام و امام باقر عليه السلام بود. با توجه به اين مطالب، زيد بن على را مىتوان يك شيعه امامى دانست. (121) مؤلف كتاب كفاية الاثر، خزاز قمى، پس از نقل گزارشهايى در مورد اعتقاد زيد به امامان دوازده گانه اماميه، مىگويد: قيام زيد براى امر به معروف و نهى از منكر بود نه مخالفت با امام صادق عليه السلام، اما چون آن امام قيام علنى نكرد و زيد اين كار را انجام داد، گروهى (زيديه) گمان كردند ميان اين دو اختلاف وجود دارد، در نتيجه با اين اعتقاد كه امام بايد قيام كند، زيد را امام دانسته، منكر امامت امام صادق عليه السلام شدند. در حالى كه زيد خود معتقد به امامت حضرت صادق عليه السلام بود و عدم قيام امام به جهت رعايت نوعى تدبير و مصلحت بوده است. وى سپس از امام صادق عليه السلام نقل مىكند كه اگر زيد موفق مىشد، به عهد خود وفا مىكرد (و حكومت را به امام واگذار مىكرد) و انگيزه او از اين قيام رضايت آل محمد بود و مقصود او از آل محمد، من بودم.(122)
همان طور كه در بررسى عقايد زيديه خواهيم ديد، فرقه هايى از زيديه گرچه امام على عليه السلام را افضل مردم پس از پيامبر صلّى الله عليه وآله مىدانند اما خلافت ابوبكر و عمر را مشروع تلقى مىكنند. دليل آنها جواز خلافت مفضول با وجود افضل است. در كتابهاى فرق و مذاهب، اهل سنت اين اعتقاد را به زيد نسبت مىدهند و دليل آنها گزارشى است كه در برخى كتابهاى تاريخى ذكر شده است. (123) اين گزارش بر طبق نقل ابن اثير چنين است: پس از خروج زيد جماعتى از سران بيعت كنندگان با زيد، نظر او را درباره ابوبكر و عمر جويا شدند. زيد در پاسخ گفت: خداوند آن دو را رحمت كند، من از اهل بيتم چيزى جز نيكى درباره آنها نشنيدم، بيشترين چيزى كه در اينجا وجود دارد اين است كه ما نسبت به خلافت از همه مردم سزاوارتر بوديم ولى ما را از آن محروم كردند و اين عمل به نظر ما باعث كفر آنها نمى شود و آنها به عدالت و بر طبق كتاب و سنت رفتار كردند. بيعت كنندگان پرسيدند: اگر آن دو ظالم نبودند، اگر آن دو ظالم نبودند، پس اينها (بنى اميه) نيز ظالم نيستند. زيد در پاسخ گفت: اينها مثل آن دو نيستند. اينان به ما و به شما و به خودشان ظلم مىكنند و من شما را به كتاب خدا و سنت پيامبر صلّى الله عليه وآله، بر پا داشتن سنتها و از ميان بردن بدعتها دعوت مىكنم. اگر اجابت كرديد، به سعادت مىرسيد و الا من وكيل و سرپرست شما نيستم.در اين حال گروهى از زيد جدا شدند و بيعتش را شكستند.(124)
اگر اين گزارش واقعى باشد، مهمترين نكته اى كه مىتوان از آن استفاده كرد تفاوت ميان ابوبكر و عمر با بنى اميه است. در اين نقل، زيد خلافت را حق خاندان خود مىداند و محروم كردن امام على عليه السلام از خلافت را باعث كفر نمى داند. اما از اينكه كارى كفرآميز نيست، نمى توان نتيجه گرفت كه آن كار صحيح است و در نتيجه خلافت مفضول با وجود افضل صحيح و مشروع است. به نظر مىرسد هدف اصلى زيد در پاسخش اين بود كه در بحبوحه جهاد بر ضد بنى اميه مسائل اختلافى ديگر مطرح نشود. او مىخواست تفاوت فاحش بنى اميه را با دو خليفه اول بيان كرده و از اين راه قيام خويش بر ضد بنى اميه را توجيه كند. به هر حال با چنين گزارشهايى نمى توان روايات صحيح و متعددى كه زيد را از اماميه مىدانند، رد كرد.
