چكيده

زيد فرزند امام سجاد عليه السلام در نيمه دوم قرن اول و نيمه اول قرن دوم مىزيست و بر ضد هشام بن عبدالملك حاكم اموى قيام كرد و به شهادت رسيد. امامان معصوم و دانشمندان اماميه زيد را به جهت دانش، تقوى و شجاعتش مىستايند و به نظر آنها زيد مدعى امامت نبوده است و تنها به قصد امر به معروف و نهى از منكر و اصلاح امور و واگذارى حكومت به ائمه عليه السلام قيام كرده است.با اين حساب مىتوان خود را زيد را شيعه امايم دانست.

3.فرقه هايى از زيديه خلافت ابوبكر و عمر را مشروع مىدانند و دليلشان جواز خلافت مفضول با وجود افضل است. امام اين اعتقاد را نمى توان به زيد نسبت داد و جملاتى هم كه از زيد در برخى كتب فرق نقل شده، تنها تفاوت دو خليفه را با بنى اميه نشان مىدهد و بنابراين نمى توان روايات صحيحى كه دال بر اماميه بودن زيد است را رد كرد.

4.پس از زيد دانشمندانى به تنظيم عقايد و احكام زيديه پرداختند و مذهب زيديه پديد آمد.

به عقيده زيديه تنها سه امام نخست اماميه از جانب پيامبر صلّى الله عليه وآله به امامتشان تصريح شده است و پس از امام سوم در ميان امامان معصوم كسى كه شرط مبارزه با ستمگران را داشته باشد نيست و لذا آنها به امامت امام سجاد عليه السلام و ديگران كه به جهاد علنى نپرداختند اعتقاد ندارند در عوض زيد و يحيى بن زيد و محمد بن عبد الله (نفس زكيه) و عده اى ديگر را كه به جهاد پرداختند امام مىدانند. بنابراين يكى از تفاوتهاى زيديه با اماميه در اين است كه زيديه شرط امام بودن را مبارزه مسلحانه مىدانند.

5.مهمترين فرقه هاى زيديه، جاروديه، سليمانيه و صالحيه اند. جاروديه پيروان ابى جارود، زياد بن ابى زياد ملقب به سرحوب هستند. به اعتقاد اين فرقه پيامبر صلّى الله عليه وآله شخص امام على عليه السلام را به مردم معرفى نكرده بلكه تنها اوصاف امام بر حق را بيان كرده و اين اوصاف تنها بر آن حضرت منطبق است. اين اعتقاد حد وسط راءى اماميه و اهل سنت است.

6.فرقه سليمانيه پيروان سليمان بن جرير هستند و معتقدند امام به وسيله شورا و توسط مردم انتخاب مىشود و مردم مىتوانند فرد افضل را كنار گذاشته و فرد مفضول را انتخاب كنند و لذا خلافت ابوبكر و عمر صحيح است.

عقايد اين فرقه به اهل سنت نزديكتر است تا شيعه، چون به انتخاب خليفه معتقدند. امام علت اينكه اين فرقه يكى از فرق زيديه به شمار آمده است اين است كه اينها مانند آنچه به زيد نسبت داده شده قائل به جواز امامت مفضول با وجود افضل بوده اند.

7. فرقه صالحيه پيروان حسن بن صالح بن حى و بتريه پيوان كثير النوى ملقب به ابترند. آنها امامت مفضول را با رضايت افضل قبول دارند. آنها همه فرزندان امام على عليه السلام را كه به جهاد علنى قيام كنند امام مىدانند.