لطفا منتظر باشید ...
روش كلامى معتزله
در انديشه معتزله، عقل و احكام عقلى نقشى اساسى و تعيين كننده در كشف و استنباط عقايد دينى و نيز اثبات و دفاع از اين عقايد بر عهده دارد. در اين روش هر مساءله اى را بايد بر خرد آدمى عرضه كرد و تنها با يافتن توجيهى عقلانى براى آن، قابل پذيرش خواهد بود. مبنا و اساس اين مكتب بر آن است كه «همه معارف اعتقادى معقول است»(146) و جايى براى تعبد در عقايد وجود ندارد. معتزله، مانند ديگر متكلمان به نقل نيز رجوع مىكردند، اما مفاد و محتواى نصوص دينى تنها در صورت توافق با عقل قابل قبول بود؛ در غير اين صورت به تاءويل و توجيه نصوص مىپرداختند.(147) به سخن ديگر، نقش نقل در مكتب اعتزال، تاءييد و ارشاد به حكم عقل است و خود به تنهايى منبع مستقلى محسوب نمى شود. معمولا اين مبنا در قالب قاعده معروف معتزله «الفكر قبل ورود السمع» بيان مىشود. برخى از معتزله تا آنجا پيش رفتند كه همه واجبات را عقلى دانسته، بر آن شدند كه عقل حسن و قبح همه افعال را درك مىكند.(148)
زياده روى معتزله در عقل گرايى، عمدتا به اين سبب بود كه آنان در صف مقدم جدال و پيكار عقلى با زنادقه و مخالفان دين قرار داشتند و دائما با آنان مناظره مىكردند؛ از اين رو براى تحكيم عقايد دينى به وسيله ادله عقلى عرضه اصول اسلامى به گونه اى كه مورد پسند همگان قرار گيرد، تلاش بسيار كردند. اين كار به تدريج موجب شد تا آنان روشى را كه در مقام دفاع به كار مىگرفتند، به مقام استنباط و استخراج معارف دينى نيز سرايت دهند و نقش اصلى و تاءسيسى را به عقل و مبادى عقلانى واگذار كنند.
