چشمهاى جهانيان به ما دوخته شده است؛ آنان مىخواهند اسلام را از رفتار ما بشناسند. اين رفتار و كردار ماست كه مىتواند اسلام واقعى را به جهانيان بنماياند. نگاهى گذرا به آيات قرآن و زندگى معصومان روشن مىسازد كه عدالت در رفتار و كردار از مهمترين فضايل اخلاقى است؛ اما عدالت نه فقط در ميان انسانها، بلكه در برخورد با نعمتهاى الهى و ديگر موجودات كه چون ما حيات دارند و شايد گاه در تصديق و تكريم مقام ربوبيّت از ما پيشتر باشند نيز مطرح است. اينكه با دست يافتن به تكنيك و فنآورى، با حيوانات و گياهان با بدى و بىتوجهى رفتار كنيم خلاف عدالت است. امروزه با اينكه دستگاههاى توليدى و ماشينى گسترده شده و همه چيز را تحتالشعاع قرار داده، دامدارى و كشاورزى مهمترين بخش از زندگى انسان را تشكيل مىدهد. نياز به اين دو تا آن پايه مهم است كه گاه كشورهاى قدرتمندى همچون روسيه براى رفع نيازمندى خود ناچار مىشوند با دادن امتيازهاى سياسى، به سوى كشورهاى قطب مخالف، دست نياز دراز كنند. از اين رو در اسلام و تعليمات حياتآفرين آن، دامدارى و كشاورزى اهميت بسيارى يافته است. اسلام، مسلمانان را به اين دو تشويق نموده كه به عنوان نمونه، سخنى چند را يادآور مىشويم:[1] «پيامبر اكرم ـ صلىالله عليه وآله وسلم ـ به يكى از بستگانش فرمود: چرا در خانهات بركت نمىآورى. عرض كرد: منظورتان از بركت چيست؟ فرمود: گوسفند شيرده! سپس اضافه فرمود: هر كس در خانه خود گوسفند شيرده يا گاو ماده داشته باشد، سر تا پا بركت است.»[2] «از پيامبر نقل شده كه درباره اهميت گوسفند فرمود: گوسفند سرمايه بسيار خوبى است.»[3] در تفسير نور الثقلين ذيل آيات مورد بحث از امام اميرالمؤمنان على ـ عليهالسلام ـ مىخوانيم: «بهترين چيزى كه انسان در خانه براى خانواده خود تهيه مىكند گوسفند است، هر كس در منزل خود گوسفندى داشته باشد، در هر روز فرشتگان خدا دو بار او را تقديس مىكنند.» ممكن است شرايط تربيت كردن گوسفند در خانه براى بسيارى فراهم نباشد، ولى هدف اصلى اين است كه به تعداد خانوادهها توليد و تربيت گوسفند به طور مستمر انجام گيرد. در اهميت زراعت نيز همين بس كه اميرمؤمنان على ـ عليهالسلام ـ مىفرمايد: «من وجد ماءً و تراباً ثم افتقر فابعده اللّه.»[4] «هر كس آب و خاكى داشته باشد و با اين حال فقير باشد، خدا او را از رحمت خويش دور كند.» بديهى است اين گفتار بزرگ، همان گونه كه درباره يك فرد صادق است درباره يك ملت نيز صدق مىكند؛ مردمى كه آب و خاك به قدر كافى دارند و امّا باز هم به ديگران نيازمندند، مسلم است كه از رحمت الهى به دورند! نگاهى گذرا به آيات قرآن و زندگى معصومان روشن مىسازد كه عدالت در رفتار و كردار از مهمترين فضايل اخلاقى است. از پيامبر ـ صلىالله عليه وآله وسلم ـ نقل شده است كه فرمود: «عليكم بالغنم و الحرث فانهما يروحان بخير و يغدوان بخير.»[5] «بر شما باد كه به تربيت گوسفند و كشاورزى بپردازيد كه در رفت و آمد هر دو (آغاز و انجامشان) خير و بركت است.» از امام صادق ـ عليهالسلام ـ نقل شده كه فرمود: «ما فى الاعمال شىء احب الى اللّه من الزراعة.»[6] «هيچ عملى نزد خدا از زراعت محبوبتر نيست.» همچنين در حديثى از امام صادق ـ عليهالسلام ـ مىخوانيم: «الزارعون كنوز الانام يزرعون طيباً اخرجه اللّه عز و جل و هم يوم القيامة احسن الناس مقاماً و اقربهم منزلة يدعون المباركين.»[7] «كشاورزان گنجهاى مردماند، غذاى پاكيزه را كه خداوند ارزانى داشته زراعت مىكنند و آنها در روز قيامت برترين مقام را دارند و به خدا نزديكترند و آنها را به نام "مباركها" صدا مىزنند.» وقتى امامان معصوم تا اين حد از كشاورزى و دامدارى سخن مىگويند، چگونه ما به خود اجازه مىدهيم كه اين چنين با طبيعت رفتار كنيم؟ شاخهاى را بشكنيم و درختى را ريشهكن كنيم؛ يا وقتى حيوانى را مىبينيم، با نهايت بىرحمى با آن رفتار مىكنيم. ما سرمشقى بهتر از پيامبران و امامان معصوم نداريم و بايد از آنان درس بگيريم. آيا نمىدانيم كه آن بزرگواران چگونه با اين طبيعت زيبا كه به بيان قرآن هر دم در حال حمد و ثناى پروردگار است، رفتار مىكردند؟ بحثهاى خود را درباره نمودهاى اخلاق زيست محيطى، در ضمن چند فصل به شما خوانندگان ارجمند تقديم مىداريم.
لطفا منتظر باشید ...
