مقدمه مؤلّف - تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی در طول تاریخ نسخه متنی

مقدمه مؤلّف

سپاس و ستايش خداوندى را كه در قرآن خود، مسجد را ياد كرد و درود و سلام آن كس را كه به دستان خود مسجد و مقام خويش را بنا نمود و بر خاندان او كه رهروان بهترين و درست ترين راه ها هستند.

و بعد: پس از آنكه رسول خدا محمد مصطفى(صلى الله عليه وآله) به مدينه منوره نزول اجلال فرمود، نخستين كار او، بناى مسجد بود، كه آنجا را مكان عبادت و مركز فرمانروايى و ضيافتگاه و محكمه داورى و مجلس رأى زدن و مقرّ راهنمايى و محلّ محبت و اُلفت ميان مسلمانان قرار داد. مسجد دارالعلمى بود كه اصحاب در آنجا اصول راستينى را، كه دين حنيف اسلام بر روى آن استوار شده بود، مى آموختند و چون آن اصول را فرا مى گرفتند، بيرون مى آمدند تا مردم را از ظلمات گمراهى و كوردلى و جهالت نابخردانه برهانند و به عرصه روشن هدايت خداوندى و شريعت تابناك اسلامى بيرون آرند. برخى از آنان سرداران ميدان نبرد شدند و برخى فقيه و محدّث و گروهى عالم و مورّخ.

* از مسجد شريف نبوى، نورِ يقين درخشيدن گرفت و نداى حق طنين انداز شد و هدايت گسترش يافت و پرده هاى كفر و شرك بردريد و ابرهاى ضلالت پراكنده شد تا زمين منوّر به انوار الهىِ دادگرى گرديد.

* از مسجد شريف نبوى، داعيان و مبلغان اسلام مشعل هاى علم و رسالت و صلح را به اكناف معموره زمين بردند تا عالم را از لوث ظلمتِ جهل و كفر وطغيان بزدايند ونور علم و تمدن و عدالت و ايمان را بگسترانند.

* مسجد شريفِ نبوى، آنجا كه محمد مصطفى(صلى الله عليه وآله) از همان روز نخست اساس آن بر بنيان تقوا نهاد و به دست مبارك خويش بنايش نمود و اصحاب بزرگوارش ـ رضوان الله عليهم ـ دامن جهد بر كمر زده در اين مهم يارى اش كردند.

* مسجد شريفِ نبوى، جايى كه اجر عبادت در آنجا مضاعف است و يك نماز در آنجا از هزار نماز در مساجد ديگـر، جز مسجدالحـرام، بهتر و برتر است.

* مسجد شريف نبوى، جايى كه دلها در هواى آن مى تپند و از سراسر عالم به سوى آن بار سفر برمى بندند; تا از آن همه اجر و ثواب بهره جويند و در سايه امنش بيارمند و در روضه و مقام آن نماز بگزارند و بر پيامبر(صلى الله عليه وآله) و يارانش درود بفرستند.

* به جان، مشتاقِ آن شدم كه درباره مسجد شريف نبوى در مدينه منوره چيزى بنويسم. در باره مسجدى كه مكان آن را نه هيچ انسانى، كه خداى ـ عزّوجلّ ـ برگزيده است. و اصحاب كبار با مصطفى(صلى الله عليه وآله) در بناى آن مشاركت كرده اند و رسول الله(صلى الله عليه وآله)خود با مهاجران و انصار خشت و سنگ كشيده اند و براى ترغيب آنان به كار و تحريض همّتشان رجزهاى غرور آفرين خوانده اند تا امروز خواننده گرامى، آن منظره جليل و جميل را به عيان بنگرد و رسول الله(صلى الله عليه وآله) را ببيند كه چه سان خشت و سنگ حمل مى كرده و با دستان شريف خود آن مكان طيب و طاهر را بنا مى نموده است. و نيز دريابد كه پيشينيان چگونه به راه او رفته اند و به سنت او اقتدا كرده اند و اين امر تا زمان ما همچنان بر دوام است.

* به جان، مشتاق آن شدم كه در باره مسجد شريف نبوى چيزى بنويسم; در باره مسجدى كه به مثابه قلب مدينه منوره است و محور سازمان عمرانى آن. از اوان كودكى همواره درميان رواق هايش گشته ام و بر ستونهايش گذشته ام و در صحن و زير مناره هايش نشسته ام و به تلاوت قرآن و استماع حديث گوش جان سپرده ام، چندان كه بر دل من اثرى ژرف مى نهاد و عطر آن مكانِ بهجت اثر در اعماق جانم مى نشست.

* به جان، مشتاق آن شدم كه در باره مسجد شريف نبوى چيزى بنويسم، به ياد روزگارى كه آنجا تنها مكان روشن مدينه منوره بود، در آنجا در زير گنبدها و چلچراغ هايش درس هايمان را مى آموختيم و بر آستان آن تربيتى روحانى مى يافتيم و دل و جان را نيرو مى بخشيديم و اين حظّ روحانى، همانند چشمه اى جوشان و جاودان و زندگى بخش در وجود ما سارى و جارى مى شد.

* به جان، مشتاق آن شدم كه درباره مسجد شريف نبوى چيزى بنويسم و اين انديشه را از پيش در خود پرورانده بودم. از يك دهه پيش، هنگامى كه در باره آموزش و پرورش در مدينه منوره، از سده اول هجرى تا سال 1412 تحقيق مى كردم، به گرد آورى منابع وثبت يادداشت هايى پرداختم و بربسيارى ازمعلومات در كتاب هاو منابع اساسى از قديم و جديد دست يافتم. پساز چاپ كتاب «آموزش و پرورشِ» خود، ديدم كه ديگر جاى درنگ و انتظار نيست، با يارى خواستن از خداى ـ عزّوجلّ ـ قدم در راه اقدام نهادم و بار ديگر بر منابعى كه بعداً به كتاب در افزودم، دست يازيدم و روشى علمى و مستند و اصولى در پيش گرفتم و كتاب را با نقشه ها و نمودارها و تصاويرى ديرياب بياراستم; به شيوه اى كه خواننده گرامى بر موارد توسعه و ترميم و اصلاح مسجد شريف نبوى بر طبق سال ها و دوره هاى تاريخى، آگاه گردد. اين ها بود مهم ترين انگيزه هاى من در انتخاب اين موضوع.

اينك كتاب شامل شش «فصل» است و يك «خاتمه» و يك «فهرست كلّى» در مطالب كتاب و «صورتى از همه مراجع و منابع».

خوشحالم كه به همه كسانى كه ـ بعد از خداوند عزّوجلّ ـ مرا در اين مهم يارى كرده اند; از استادان و همگنان و خانواده و فرزندان و دوستان عزيز سپاس خود را تقديم دارم.

از خداى بزرگ اميد دارم كه در اين تحقيق موفق شده باشم تا آنچه كرده ام مقدمه تحقيقات ديگرم در همين موضوع شود، و هر نقص و قصورى كه در اين كتاب مرتكب شده ام، صورت كمال يابد. البته مدعى كمال نيستم كه كمال مطلق ويژه ذات بارى تعالى است. من كوشش فراوانى به كار داشته ام و اگر توفيقى يافته ام، به فضل و حسن توفيق خداوندى بوده است و اگر نه مرا همين بس كه روزگارى را بر آستان مسجد شريف نبوى و ميان ستون ها و روضه اش و منبرش و محراب هايش و گنبدهايش و مناره هايش گشته ام و در چگونگى توسعه و تعمير آن، در طول تاريخ سير كرده ام.

باز از خداوند متعال مى خواهم رنج مرا، كه از روى اخلاص صورت گرفته است، بپذيرد.

ناجى محمد حسن عبدالقادر الانصارى

مدينه منوره، 17جمادى الأولى، سال1415هـ .