ج. دين و عدالت - معارف اسلامی جلد 2

3. يكى ديگر از علل احساس پوچى، مشاهده كاميابى هاى رذيلت پيشگان و ناكامى هاى عالمان فضيلت پيشه است. اين مسأله كه گويى در عالم هستى، آرمان ها همواره با واقعيت ها در تعارضند، نوعى احساس دلزدگى و پوچى را در آدمى برمى انگيزد.

باورهاى دينى افق هاى نوينى را فراروى انسان مى گشايند و آدمى را در تبيين پديده هايى مانند مرگ، يارى مى دهند. مرگْ براساس آموزه هاى دينى، پديده اى ساده است كه در فرايند حيات جاودان انسان، حلقه اتصال دو مرحله از زندگى آدمى است. بدين ترتيب «دين پاسخى فورى براى اين رخدادها فراهم مى سازد و در مورد اين رخدادها كه به صورت هاى ديگر توضيح پذير نيستند، تبيين قابل قبولى ارائه مى كند.» (1) از طرف ديگر، دين با به حساب آوردن حيات اخروى انسان، رنج هاى آدمى را در زندگى دنيوى معنا مى بخشد و از اين طريق انسان را در تحمل آن يارى مى دهد. رنج هاى سنگينى كه امام على(عليه السلام)و يا امام حسين(عليه السلام) در زندگى دشوار خود، متحمّل مى شدند در چنين فضايى، قابل تحمّل بود.

و بالأخره دين با ارائه تعاريف جديدى از كاميابى و ناكامى، نشان مى دهد كه اگر انسان با نگاه عميق ترى و با در نظر داشتن حيات اُخروى، در حالِ اهل رذيلت و فضيلت بنگرد، درمى يابد كه خوشى هاى اهل فسق و فجور دوامى ندارد و آنان گرفتار تبعات اندوهناك كار خود خواهند شد و خوشى پايدار فقط نصيب صاحبان فضيلت خواهد بود. به ويژه آن كه دين با تأكيد بر مهربانى خداوند و حكمت او، چهره اى دلاويز از عالم ترسيم مى كند; به طورى كه مايه نشاط و دلخوشى انسان مى شود و هرگونه اضطراب و ناامنى روحى را از دل و جان او مى سترد.

آرى، تنها با ياد خداوند و گام نهادن در صراط مستقيم (دين الهى) است كه قلب انسان، آرامش لازم را مى يابد و از غلتيدن در ورطه پوچى و بى معنايى مى رهد; «... آگاه باش كه با ياد خدا دلها آرامش مى يابد.» (2) پيامبران با عطر دل انگيز ملكوتى، احساس قدسى را در آدميان بيدار مى كنند و عواطف و احساسات آنان را از حدّ غرايز حيوانى فراتر برده، و روزنه هايى از غيب و ملكوت بر روى آنان مى گشايند. از اين رواست كه عالى ترين كشف و شهودهاى عرفانى در دامن تمدّن هاى دينى رخ داده است. به حتم اگر تلاش انبيا در ايجاد اُنس و الفت ميان خاكيان و ملكوتيان نبود، آدمى با عقل و احساس خود نمى توانست شميم غيب را استشمام كند.

ج. دين و عدالت

اديان آسمانى همواره انسان را به عدل و داد، فراخوانده اند;

اى كسانى كه ايمان آورده ايد، براى خدا به داد برخيزيد [ و ] به عدالت شهادت دهيد، و البته نبايد دشمنىِ گروهى شما را بر آن دارد كه عدالت نكنيد. عدالت كنيد كه آن به تقوا نزديك تر است، و از خدا پروا داريد، كه خدا به آنچه مى كنيد، آگاه است. (3) داستان برخورد انبيا با ستمگرانِ زمانِ خود در قرآن كريم آمده است و چه بسيار درس آموزى ها كه در آنها است. همين ظلم ستيزى ها بود كه به ديگران درس شهامت و شجاعت را آموخت و به آن رنگ و بوى الهى و ارزشى داد; تا اين گمان را از ذهن عافيت جويانى كه تلاش براى بسط عدالت را امرى دنيايى دانسته، اهل آخرت را به سكوت در برابر هر وضعيت فرامى خوانند، بسترد.

1. همان ، ص 276.

2. سوره رعد، آيه 28.

3. سوره مائده، آيه 8 .