شرح حدیث جنود عقل و جهل نسخه متنی

شرح حديث «جنود عقل و جهل»

تأليف: علامه كبير، عارف باللَّه، مولانا، الامام، آية اللَّه العظمى سيد روح اللَّه موسوى خمينى‏ (قدس سره‏)

فهرست مطالب

مقدمه تحقيق

روش تحقيق

[پيشگفتار]

مقدّمة

مقاله اولى در نقل لفظ حديث شريف است تيمّنا و تبرّكا

تنبيه:

مقاله دوّم در بيان شمّه‏اى از حقيقت عقل و جهل و بيان مراد حديث شريف

مقاله سوم در شمه‏اى از خصايص و صفات اين دو حقيقت عقليه و جهليه،

در بيان صفات جهل

توجيه ديگر در معنى اجاج

حكمة الهيّة در بيان سرّ آنكه عقل به نور حق نسبت داده شده و جهل به بحر اجاج

مقاله چهارم در بيان شمه‏اى از حقيقت اقبال و ادبار عقل و جهل كلّى و جزئى

در توجيه ديگر از اقبال و ادبار عقل است

تنبيه شريف و تحقيق لطيف بيان تفاوت بين ادبار عقل و جهل است

لطيفة عرفانية و حقيقة إيمانية

مقاله پنجم در شرح اجمالى از بعض الفاظ حديث شريف

نكتة

مقاله ششم در بيان و شرح جنود عقل و جهل از بعض وجوه،

مقصد اوّل [در بيان «خير» و «شر»]

فصل اوّل [مقصود از خير و شر]

فصل دوّم در توضيح و تشريح اين مقصود است

فصل سوّم

فصل چهارم [ضرورت اصلاح نفس‏]

مقصد دوم در بيان «ايمان» و «كفر» است

فصل اوّل [مقصود از ايمان‏]

فصل دوّم در توضيح و تتميم اين مطلب است

فصل سوم در استشهاد براى اين مقصد به دليل نقلى

فصل چهارم

فصل پنجم [راه تحصيل ايمان‏]

مقصد سوم در بيان «تصديق» و ضد آن است كه «جحود» است

فصل اول [مقصود از تصديق و جحود]

فصل دوم [اصلاح نفس از جحود]

مقصد چهارم در «رجاء» و ضد آن است كه «قنوط» است

فصل اول

فصل دوم در بيان فرق ما بين رجاء و غرور است

فصل سوم

فصل چهارم در كيفيت جمع بين خوف و رجا است

مقصد پنجم در بيان «عدل» و ضد آن است كه «جور» است

فصل اول [مقصود از عدالت و جور]

فصل دوّم [عدالت و جور در كتب اخلاقيه‏]

فصل سوّم [در تحصيل فضيلت عدالت‏]

مقصد ششم در «رضا» و ضد آن است كه «سخط» است

فصل اول [مقصود از رضا و سخط]

فصل دوم

فصل سوم در بيان مراتب رضا است

فصل چهارم [مبادى مقام رضا]

فصل پنجم [در بيان ابتلا مؤمنين‏]

فصل ششم در فضيلت رضا و ذم سخط از طريق نقل

مقصد هفتم در «شكر» و ضد آن است كه «كفران» است

فصل اول در معنى شكر است

فصل دوم [در مراتب شكر]

فصل سوم

فصل چهارم در نقل بعض احاديث شريفه در اين باب

مقصد هشتم در «طمع» و ضد آن است كه «يأس» است

فصل اوّل [مقصود از طمع و يأس‏]

فصل دوم [در بيان تأثير طمع و يأس‏]

مقصد نهم در «توكل» است، و ضد آن كه «حرص» است

فصل اوّل در بيان معنى توكل است

فصل دوم در اركان توكل است

فصل سوم در تعقيب اين باب و موعظت أولوا الألباب است

فصل چهارم در معرفت بعض مراتب و درجات توكل است

فصل پنجم

فصل ششم در مدح توكل و ذمّ حرص از طريق نقل

تتمّة

مقصد دهم و يازدهم در «رأفت» و «رحمت» و ضد آنها است كه «قسوت» و

«غضب» است

فصل اوّل [مقصود از رأفت و قسوت‏]

فصل دوم [در بيان تأثير رأفت‏]

فصل سوم [فرق ميان قساوت و غضب‏]

فصل چهارم [در بيان آنكه رأفت از لوازم فطرت مخموره و از جنود عقل است‏]

فصل پنجم [در بيان ثمرات قوّه غضبيه‏]

فصل ششم [در بيان انحراف قوّه غضبيّه‏]

فصل هفتم در ذكر جمله [اى‏] از احاديث شريفه در اين باب

فصل هشتم در ذكر مختصرى براى علاج غضب

فصل نهم در ذكر علاج غضب،

مقصد دوازدهم در «علم» است و ضد آن كه «جهل» است

فصل اوّل [مقصود از علم و جهل‏]

فصل دوّم [در بيان آنكه علم از افضل فضايل است‏]

فصل سوّم

فصل چهارم در ذكر شمّه مختصرى در فضايل علم از طريق نقل

مقصد سيزدهم در «فهم» است و ضد آن كه «حمق» است

فصل اوّل [مقصود از فهم و حمق‏]

فصل دوّم در تعقيب اين مقصد و موعظت در اين باب

فصل سوّم

مقصد چهاردهم در «عفت» است و ضد آن «هتك» است

فصل اوّل در بيان معنى عفّت است

تتميم

فصل دوّم [در بيان ثمرات قوّه شهويّه‏]

فصل سوّم [در بيان تأثير اعمال در قلب‏]

فصل چهارم [موعظت براى اصلاح نفس‏]

فصل پنجم در ذكر بعضى روايات در فضيلت عفّت

مقصد پانزدهم در «زهد» است و ضد آن كه «رغبت» است

فصل اول در معنى زهد و رغبت است

فصل دوّم در درجات و مراتب زهد است

فصل سوّم در بيان منزلت زهد نسبت به مقام سلوك انسانيّت و كمال روحانيّت

فصل چهارم [در بيان آنكه رغبت به دنيا موجب احتجاب از حق است‏]

فصل پنجم

فصل ششم در استشهاد به ادلّه نقليّه، در اين باب

مقصد شانزدهم در «رفق» و ضدّ آن است كه «خرق» است

فصل اوّل [در بيان معنى رفق و خرق‏]

فصل دوّم [در بيان دخالت رفق در امور انسان‏]

فصل سوّم

فصل چهارم در ذكر بعض از اخبار شريفه در اين باب و بيان اجمالى آنها

مقصد هفدهم در «رهبت» است و ضد آن «جرئت» است

فصل اوّل [در بيان معنى رهبت‏]

فصل دوّم در بيان اختلاف درجات خوف است

فصل سوّم

مقصد هيجدهم در «تواضع» است و ضدّ آن «كبر» است

فصل اوّل در معنى تواضع و كبر است

فصل دوّم در بيان درجات تواضع و تكبر است

فصل سوّم [شرح صدر و ضيق صدر]

فصل چهارم [موعظت در اين باب‏]

فصل پنجم در شمّه [اى‏] از احاديث شريفه در اين باب

فصل ششم در شمّه [اى از] احاديث درباره تكبّر

فصل هفتم

مقصد نوزدهم در «تؤده» و ضد آن است كه «تسرّع» است

فصل اوّل [در بيان آنكه تؤده و تسرّع از صفات ظاهره و باطنه است‏]

فصل دوّم [در بيان مقصود از تؤده و تسرّع‏]

فصل سوّم

مقصد بيستم در «حلم» است و ضد آن كه «سفه» است

فصل اوّل [در بيان معنى حلم و سفه‏]

فصل دوّم [در بيان ثمرات قوّه غضبيّه‏]

فصل سوّم [در بيان خطرات انحراف قوّه غضبيّه‏]

فصل چهارم در بيان علاج غضب در حال فوران آن

فصل پنجم در علاج اساسى سفه و افراط غضب به علاج اسباب مهيّجه آن

فصل ششم در بيان تحصيل ملكه حلم است

فصل هفتم در ذكر فضايل حلم از طريق منقول

مقصد بيست و يكم در «صمت» است، و ضد آن كه «هذر» است

فصل اوّل [در بيان فوائد صمت است‏]

فصل دوّم در بيان زيانهاى هذر و هذيان و اشتغال به كلام باطل و لغو، و سخنان

بيهوده بى‏فائده

فصل سوّم در ذكر فضايل «صمت» و عيوب «هذر» از طريق نقل

فصل چهارم

مقصد بيست و دوّم در «استسلام» است، و ضد آن «استكبار» است

فصل اوّل [مقصود از استسلام و استكبار]

فصل دوّم [در بيان آنكه استسلام از جنود عقل و استكبار از جنود جهل است‏]

مقصد بيست و سوّم در «تسليم» و ضد آن است كه «شك» است

فصل اوّل [مقصود از تسليم و شك‏]

فصل دوّم [در بيان فوائد تسليم‏]

فصل سوّم

مقصد بيست و چهارم در «صبر» و ضد آن است كه «جزع» است

فصل اوّل [مقصود از صبر و جزع‏]

فصل دوّم در بيان مراتب صبر است

فصل سوّم در بعض مراتب صبر، كه مخصوص به اهل سلوك و كمّل اولياء است

فصل چهارم

فصل پنجم [در بيان احاديث در اين باب‏]

مقصد بيست و پنجم در «صفح» و ضد آن است كه «انتقام» است

فصل اوّل [در بيان ثمرات صفح و مضرّات انتقام‏]

فصل دوّم در ذكر بعضى از احاديث شريفه در اين باب