كنون 6 جلد از آن به وسيله ى دفتر نشر فرهنگ اسلامى منتشر شده است.

9- 'فى ظلال نهج البلاغه'، تاليف مرحوم 'استاد شيخ محمد جواد مغيته'، در 4 جلد به وسيله ى: دارالعلم للملايين بيروت چاپ و منتشر شده است.

ترجمه هاى نهج البلاغه

به زبان فارسى:

تاكنون 'نهج البلاغه' به هيچ زبانى به اندازه ى زبان فارسى ترجمه نشده است. ما از ميان همه ى آنها- چه ترجمه هاى كهن و معاصر- به چند ترجمه اشارت مى كنيم:

1- ترجمه و شرح مختصر به حكم 'سيد علينقى فيض الاسلام كه از شهرت به سزايى برخوردار است.

2- 'سخنان على "ع"' به قلم مرحوم 'جواد فاضل' كه ترجمه يى است آزاد و شيوا از برگزيده ى كلمات و خطبه هاى نهج البلاغه، اين ترجمه هم در ميان نسل جوان و ادب دوستان فارسى زبان شهرت فراوانى دارد.

3- ترجمه و شرح مختصرى از قسمتى از نهج البلاغه، به قلم حضرت آيت الله مرحوم سيد محمود طالقانى كه كارى بسيار ارزنده و جالب مى باشد.

4- ترجمه ى دكتر اسداله مبشرى. كه قسمتى از آنها منتشر شده و در آينده ى نزديك تمامى آن به وسيله ى دفتر نشر فرهنگ اسلامى منتشر خواهد شد.

5- ترجمه ى محسن فارسى كه فقط ترجمه ى آن بدون متن عربى به وسيله ى انتشارات اميركبير منتشر شده است.

6- ترجمه و شرح مختصر از سپهر خراسانى كه در 3 مجلد به وسيله ى انتشارات اشرفى منتشر شده است. البته شرحها و ترجمه هاى 'نهج البلاغه' هر يك به نوبه ى خود جالب و مفيد و بعضى در سطح بسيار بلند علمى است كه متناسب با خلا زمانهاى نگارش بوده است و اين واقعيتى است كه در بستر زمان پيش مى رود و شرايط هر زمان اقتضا مى كرده است كه شرحى در خور توانايى، بر اين كتاب عظيم نوشته شود.

ولى اكنون دگرگونى و تحولى كهدر ادبيات و نگارش فارسى پديد آمده و
همچنين افكار و نيازهايى كه روياروى جامعه و نسل معاصر است ايجاب مى كند كه از نو در كنار اين درياى مواج و بيكران بنشينند و گوهرهاى جديد و تازه يى بيرون آورند تا سرمايه فكرى جامعه گردد و نيازها را برآورد و مشكلات را بهترين راه گشا باشد و اين هدفى است كه بنياد نهج البلاغه، در راه آن مى كوشد و از خداى متعال يارى مى طلبد.

'انه خير موفق و معين'

به زبان انگليسى:

آنچه كه از ترجمه ى انگليسى نهج البلاغه در دسترس مى باشد:

1- ترجمه يى است به قلم: 'محمد عسگرى جعفرى 'كه در هندوستان چاپ و منتشر شده و اخيرا در تهران به وسيله ى كتابخانه ى 'مسجد جامع چهلستون تهران' افست و تكثير شده است.

2- ترجمه ى 'سيد على رضا' در 2 جلد با تصحيح دقيق و چاپ زيبا به وسيله ى موسسه جهانى خدمات اسلامى تهران منتشر شده است.

3- ترجمه ى 'مفتى جعفرى حسين' در يك جلد با چاپى زيبا به وسيله ى مركز بررسيهاى اسلامى قم منتشر شده است.

به زبان اردو:

1- 'شرح النهج' در 2 جلد به زبان اردو تاليف 'سيد ظفر مهدى هندى' كه در هندوستان به چاپ رسيده است.

2- الاشاعه' به زبان اردو نوشته ى 'سيد اولاد حسن، امروهى' متوفاى سال 138، از دانشمندان بزرگ اسلامى هند.

3- 'شرح النهج' به زبان ايالت گچرات هند نگارش 'غلامعلى مولوى هندى' نويسنده ى معروف هندوستان و مدير مجله 'راه نجات'.

4- 'ترجمه ى نهج البلاغه' به زبان كراچى، ترجمه ى 'حاج غلامعلى اسمعيل بهاونكرى'.
البته نهج البلاغه به زبان تركى و بخشهايى از آن به زبانهاى آلمانى، ايتاليايى و ديگر زبانها ترجمه شده است.

دستنويسهاى نهج البلاغه

كتاب نفيس نهج البلاغه، از ديرباز مورد توجه و علاقه ى مخصوص مسلمانان بوده است و آنها از هر وسيله و طريقه ى ممكن در راه حفظ و نشر و استفاده ى از آن مى كوشيده اند.

در حوزه هاى درسى بزرگ و كوچك كتاب پر ارج نهج البلاغه مورد بحث و مطالعه قرار مى گرفت و شاگردان نزد اساتيد خود آن را مى خواندند و از آنان اجازه مى گرفتند و بدان افتخار مى كردند، آن دستخطها كه اجازه نامه ى رسمى استفاده از آن كتاب بوده است هم اكنون موجود است و در كتاب 'مصادر نهج البلاغه' [ ج 1 ص 240. ] و او از اين نسخه ياد مى كند.

2- كمال الدين ميثم بحرانى در شرحى كه بر نهج البلاغه نوشته است از نسخه يى كه به خط مرحوم سيد رضى بوده استفاده كرده است.

3- روانشاد علامه ى امينى مولف كتاب نفيس 'الغدير' نقل مى كند كه نسخه يى از نهج البلاغه را نزد يكى از بزرگان نجف اشرف ديدم كه بر آن اجازه ى خطى مرحوم سيد مرتضى براى بعضى از شاگردانش نوشته شده بود، اين كتاب را حاج نعمان اعظمى خريد.

4- نسخه خطى نهج البلاغه در مدرسه ى نواب مشهد مقدس.

5- نسخه يى در كتابخانه ى آقاى محيط طباطبائى كه تاريخ كتابت آن سال '512' هجرى مى باشد.

6- نسخه يى در كتابخانه ى مدرسه ى فاضل خان، مشهد، تاريخ نگارش آن '544' هجرى مى باشد. اين كتاب به كتابخانه ى آستان قدس رضوى منتقل شده است.

7- نسخه يى در كتابخانه ى 'موزه عراقى' بغداد شماره ى "356" كتب خطى.

8- نسخه يى به خط سيد حسن بن محمد، در كتابخانه ى سيد يزدى در نجف اشرف، تاريخ نگارش '631' هجرى.

9- نسخه يى در كتابخانه ى آيت الله حكيم در نجف اشرف. نگارش سيد نجم الدين حسينى به تاريخ '667' هجرى.

10- نسخه يى در كتابخانه ى طلعت پاشا در دارالكتب المصريه، شماره ى "4840" 'ادب' نسخه ى بسيار جالب رنگين با تذهيب كارى.

11- نسخه يى به خط خوشنويس مشهور 'ياقوت مستعصمى' كه هم اكنون در كتابخانه ى آستان قدس رضوى موجود است، تاريخ كتابت '701' هجرى.

12- نسخه يى به خط ياقوت در كتابخانه ى مدرسه حسينى 'موصل'.

13- نسخه يى در مخزن كتابخانه ى 'موزه عراق' بغداد، به تاريخ 10 رمضان '704' هجرى.

14- نسخه ى ديگر در كتابخانه ى 'موزه ى عراق' به تاريخ اواخر محرم '767' هجرى.

15- نسخه يى در كتابخانه ى 'موزه ى عراق' به تاريخ 5 شنبه 26 محرم 875.

16- نسخه يى در كتابخانه ى 'موزه ى عراق'، به تاريخ آخر ماه ذيحجه ى سال 1103.

17- نسخه يى در كتابخانه ى 'كونكرس' واشنگتن در جلد طلاكارى مينياتور به تاريخ '1090' هجرى.

18- نسخه يى در كتابخانه ى 'ظاهريه' دمشق "918 ه" شماره ى كتب خطى "775".

19- نسخه ى ديگر در ظاهريه ى دمشق "1077 ه".

20- نسخه يى در كتابخانه ى تقوى "1013".
21- نسخه يى در كتابخانه دكتر حسين على محفوظ "1059". [ [مصادر نهج البلاغه ج 1 ص 238 -225.

نام دستنويسهاى ديگرى نيز جمع آورى شده كه در رساله يى از سوى كنگره ى هزاره ى نهج البلاغه منتشر شده است.] ]

برخى از كتابهايى كه پيش از نهج البلاغه سخنان امام اميرالمومنين "ع" در آنها آمده است:

1- نام كتاب: خطب اميرالمومنين "ع" مولف: ابوسليمان زيد بن وهب

2- نام كتاب: خطب اميرالمومنين "ع" مولف: مسعده بن صدقه

3- نام كتاب: الخطبه الزهراء لاميرالمومنين "ع" مولف: ابومخنف

4- نام كتاب: خطب اميرالمومنين "ع" مولف: اسماعيل بن مهران

5- نام كتاب: خطب اميرالمومنين "ع" مولف: سيد عبدالعظيم الحسنى

6- نام كتاب: خطب على "ع" مولف: ابراهيم بن الحكم

7- نام كتاب: خطب اميرالمومنين "ع" مولف: محمد بن عمر بن واقد

8- نام كتاب: خطب على "ع" مولف: نصر بن مزاحم

9- نام كتاب: خطب على كرم الله وجهه مولف: هشام بن محمد

10- نام كتاب: خطب على و كتبه الى عماله مولف: المدائنى

11- نام كتاب: خطب اميرالمومنين "ع" مولف: صالح بن حماد

12- نام كتاب: ماه كلمه لاميرالمومنين "ع" مولف: الجاحظ

13- نام كتاب: رسائل اميرالمومنين "ع" و اخاره و حروبه مولف: ابراهيم بن هلال

14- نام كتاب: الخطب المعربات مولف: ابراهيم ثقفى

15- نام كتاب: خطب اميرالمومنين "ع" مولف: ابراهيم بن سليمان

16- نام كتاب: خطب اميرالمومنين "ع" مولف: قاضى نعمان مصرى

17- نام كتاب: خطب اميرالمومنين "ع" مولف: عبدالعزيز بن يحيى